Asset 14

Ik geloof in Louis CK

Een dikke, roodharige comedian om je volledig aan over te geven, de postmoderne profeet Louis CK verkondigt op het podium en in zijn tv-serie 'Louie' het Ware Woord. Rutger luistert ademloos naar zijn preken.

Zoals veel van mijn leeftijdsgenoten ben ik zonder enige religieuze leidraad opgevoed. Mijn universitaire opleiding heeft mij geleerd zoveel mogelijk kennis te vergaren, maar die kennis tegelijk zoveel mogelijk te wantrouwen of te relativeren. Dit zou een bevrijde, open en wereldlijke ziel hebben moeten opleveren, maar in plaats daarvan eindigde ik verward in een hoekje van de kamer. Zonder de ontmaskerde illusies was de wereld hard en het bestaan zinloos. Ik wist niet wie ik was of hoe ik moest leven en snakte stiekem naar een profeet die me zou leiden, die mijn eeuwige twijfel zou wegnemen met een vastberaden zwiep van zijn staf. Toen reikte een dikke, kalende man mij de hand en trok me uit het gat. Het was Louis CK, de Amerikaanse stand-up comedian. Een postmoderne profeet.

Ik ben lang niet de enige die ademloos naar de preken van de in 1967 geboren Louis Szekely luistert. Het Amerikaanse tijdschrift The New Yorker schreef over hem: “Voor zijn fans is Louis CK meer dan een kunstenaar. Voor hen is hij iemand die waarheid niet gekookt maar rauw serveert.” Het artikel werd geïllustreerd met een tekening van de roodharige CK als een dikke, verdrietige clown, die zijn middelvinger opsteekt.

Het beroep van comedian is gemaakt voor eigenzinnige, charismatische orakels. Het is niet voor niets dat Freek de Jonge een zoon van een predikant is. Maar het zijn tegelijkertijd altijd buitenbeentjes, die sinds de jaren zeventig naar de donkere jazzkelders van Amerikaanse steden worden gedreven om daar met hetzelfde ritme en improvisatievermogen hun verhaal van onbegrepenheid en verbazing te vertellen. In Nederland geldt stand-up comedy vooral als voorportaal voor het verfijndere cabaret, maar in Amerika en Groot-Brittannië heeft deze kunstvorm het rauwe karakter behouden, en spelen comedians ook in grote theaters met alleen een microfoon en een kruk.

Deze naakte setting is mede verantwoordelijk voor het eerlijke karakter van stand-up comedy. Het is een soort biecht die zowel de spreker als de zaal oplucht, even hard voor zichzelf als voor zijn medemens. Sommige comedians gebruiken hun observatievermogen om kleine absurditeiten uit ons dagelijks leven uit te lichten, of om hun politieke verontwaardiging te uiten. Louis CK beheerst al deze facetten en gaat steeds een stap verder dan zijn collega’s: “Je kunt afmeten hoe slecht je als mens bent aan de hand van de hoeveelheid tijd die je na 9/11 gewacht hebt om te masturberen. Voor mij was dat tussen het vallen van de eerste en de tweede toren.”

Hij was niet altijd zo. Zoals elke profeet kende Louis CK een moment van openbaring. Als 17-jarige jongen stond hij voor het eerst op het podium en had vijf minuten de tijd, maar hield het maar anderhalve minuut vol. In de jaren erna groeide zijn zelfvertrouwen en reputatie. Zijn absurdistische grappen vormden een degelijke set, waarmee hij jarenlang door heel Amerika trok en voor middelgrote zalen speelde. Hij kwam op TV en schreef mee aan films. Dit hield hij vijftien jaar vol. Tot hij na een optreden in zijn auto zat en er plotseling genoeg van had. Hij was niet goed genoeg. Hij haatte zijn eigen grappen. Op dat moment wist hij dat hij twee dingen kon doen: stoppen, of het radicaal anders aanpakken. Geïnspireerd door de legendarische comedian George Carlin, die elk jaar een nieuwe show maakte, gooide hij al zijn materiaal weg en begon opnieuw.

Illustratie: Liesbeth de Feyter

In de nieuwe periode van zijn carrière dwong hij zichzelf om steeds dieper te gaan, zoals hij zelf vertelde tijdens een eerbetoon aan Carlin: “Je bent klaar met de grappen over vliegtuigen en honden, dus dan moet je verder graven. Dan vertel je grappen over je gevoelens en wie je bent, en dan is dat ook op. Je moet nog verder, dus je vertelt grappen over je angsten en je nachtmerries. Uiteindelijk kom je uit bij krankzinnige dingen.” Zijn show uit 2007, met de veelzeggende titel Shameless, vormde het begin van zijn grote faam. Sindsdien maakt hij elk jaar een nieuwe show.

Louis CK begon ooit een show met de mededeling dat de kans groot is dat iemand in het publiek in de komende maanden zal sterven. “Jullie zullen allemaal sterven, en je zult langer dood zijn dan je levend bent geweest. Jullie zijn allemaal dode mensen die nog niet zijn doodgegaan.” Hij vertelt ons over zijn ongelukkige huwelijk, hypocrisie, stiekeme masturbatie en slechte seks, over ouder worden en dik zijn, en over het alleenstaande vaderschap van twee dochters, waarvan er eentje een ‘asshole’ kan zijn. Hij praat over verderfelijke gedachten die wij normale stervelingen niet eens aan onszelf zouden toegeven, laat staan aan een zaal vol mensen.

In die zin is Louis CK een zeer goede, maar nog steeds redelijk traditionele comedian die van zijn depressieve bestaan een grote grap maakt en onze eigen pretenties omver schopt. Zijn zwarte beeld van een hypocriete, asociale en zwakke mens met een treurig en onzinnig bestaan past in de stijl van woest razende, scheldende en diep cynische comedians als Bill Hicks en Doug Stanhope. Dit soort profeten nemen je illusies af, maar geven er niets voor terug.

Maar de afgelopen jaren scheldt Louis CK iets minder en durft hij steeds vaker een verfoeid thema in zijn shows te implementeren: tederheid. Tijdens een optreden bij talkshowhost Conan O’Brien begon CK aan een betoog wat op Youtube een hit werd onder de naam Everything’s amazing and nobody’s happy. Hij schetste eerst een beeld van vroeger tijden, toen alles meer beperkingen kende (“Als je geld op was en de bank gesloten, dan kon je niets meer doen”). Nu leven we echter in een ongelofelijke tijd, die niemand weet te waarderen. Iedereen klaagt over vertragingen op het vliegveld, maar vergeet wat voor een wonder vliegen is, aldus CK. “Je zit in een stoel, in de lucht!” Hier gebruikt Louis CK zijn observatievermogen niet om ons te neus de uit schaamte genegeerde feiten te drukken, maar juist om ons te wijzen op de mooie dingen die we door verwendheid niet meer zien.

Zijn dochters spelen een steeds grotere rol in zijn werk, niet langer als de last van een gekwelde man, maar als vertellers van absurde grappen. Zijn boze of treurige verhalen worden verteld met een twinkeling in de ogen, met een liefdevol soort leedvermaak. In zijn nieuwe eerlijkheid loopt alles door elkaar, en zo komt hij akelig dicht bij de kern van ons bestaan.

Deze twee kanten van zijn filosofie komen samen in de serie Louie, die hij zelf schrijft en regisseert, en waarin hij de hoofdrol speelt. In deze serie zien we een versie van Louis CK die zich worstelt door een leven als comedian en vader, afgewisseld met stukken van zijn comedy-act. Louie negeert alle televisieconventies en gaat een volledig eigen weg. In tegenstelling tot zijn podiumact is er ruimte voor stilte en wordt het de kijker niet altijd gemakkelijk gemaakt. Geen enkele scène pakt zo uit als je gewend bent, veel verhaallijnen stranden halverwege de aflevering, en Louis’ moeder wordt door twee verschillende actrices gespeeld. Soms krijgen we een kijkje in zijn bizarre fantasie, andere keren lachen we om zijn onbeholpenheid, dan weer ontroert hij ons met een oprechte dialoog. De show is als het leven zelf: vreemd, subtiel, mislukt, onwennig, mooi, grappig, frustrerend. Hier bevestigt Louis CK zijn status als waarheidsverteller, die niet kiest voor grote idealen of doemdenken, maar ook niet voor relativistische lamlegging.

Eindelijk heb ik een profeet gevonden die mijn desillusie erkent en me tegelijk een nieuw geloof in ons vreemde bestaan schenkt. Louis CK laat me het echte leven zien. Ik werp me vol overtuiging aan zijn voeten en volg hem via alle mogelijk kanalen naar de toekomst. Maar zoals elke apostel ben ik maar een boodschapper, slechts in staat om de contouren van het Ware Woord over te brengen. Als u zelf gered wilt worden, zult u uw hypocriete, verdorven hart moeten openstellen voor deze dikke, roodharige deus ex machina.

Amen.

Mail

Rutger Lemm is schrijver, grappenmaker en scenarist. In 2015 verscheen zijn debuut, 'Een grootse mislukking'. Hij is een van de oprichters van Hard//hoofd.

Liesbeth de Feyter studeerde schilderkunst en beeldverhalen aan Sint Lucas in Brussel. Ze werkt als freelance illustrator en striptekenaar en maakt poëtische beelden met een luguber kantje.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen