De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Adviezen over goede slaapgewoonten vliegen ons om de oren en als we die moeten geloven lijden veel van ons onder de ongezonde gevolgen van slaaptekort. Hou eens op met het benadrukken van al die normen rondom slaap, het werkt alleen maar averechts, aldus Wolter de Boer.
De goede slaper heeft de graal naar een fijn en gezond leven in handen, zo lijkt. Alleen al afgelopen week liet het AD ons weten dat we vanaf zestien minuten minder slaap per nacht steken laten vallen op werk, dat vier op de tien jongeren niet genoeg slaapt door gepieker, mediagebruik en huiswerk en Glamour kopte dat we slapen sowieso helemaal verkeerd aanpakken. We worden voortdurend gewezen op de slechte slaapgewoonten die we erop na zouden houden, en op het leed dat we onszelf daarmee aandoen. Maar de nieuw ontstane slaapnormen zijn zo vanzelfsprekend nog niet, en behoeven dringend ontmanteling.
In het net verschenen boek Why Can’t We Sleep neemt schrijver en psychoanalyticus Darian Leader het discours dat rondom slaap is ontstaan onder de loep. Veel mensen kijken als ze ontwaken op de klok om te tellen hoeveel uur ze hebben geslapen. De wetenschap is er de afgelopen jaren duidelijk over geweest: acht aaneengesloten uren per nacht is goed voor ons. Die wetenswaardigheid kan door het hoofd galmen van iemand die die uren niet heeft gehaald. Om vervolgens te lezen dat we te kort, te slecht of te lang slapen. Dat een kwart van de Nederlanders kampt met slaapproblemen. Of dat slaaptekort kan leiden tot depressies, concentratieproblemen of overgewicht, en dat het de maatschappij mogelijk bakken met geld kost. Slaap bovenaan de to do-lijst dus, voor hen die een fijn leven willen en een steentje willen bijdragen aan de maatschappij.
Hoe meer we de normen rondom normale en gezonde en abnormale en ongezonde slaap benadrukken, hoe meer ‘slechte slaap’ er wordt veroorzaakt.
Kijken we naar de geschiedenis van slaap, dan is de norm van acht uur zo vanzelfsprekend nog niet. Leader laat zien dat het waarschijnlijk is dat mensen tot midden 19e eeuw in twee fasen van drie à vier uur sliepen. Met het opkomen van kunstmatig licht, industrie en de vierentwintiguurseconomie veranderde de norm naar acht aaneengeregen uren slapen. Waar normen gecreëerd worden, zijn er mensen die daarbuiten vallen. En zij die buiten de norm vallen, doen er vaak van alles aan om er weer aan te voldoen.
Wie denkt dat het bevragen van dit soort normen postmodern geneuzel is, heeft het mis. Een van de belangrijkste oorzaken van slaapproblemen is piekeren. Piekeren over belangrijke keuzes, over dagelijkse gebeurtenissen, maar ook over de slapeloosheid zelf. Vertel die piekeraars nog eens extra over de norm van acht uren goede, aaneengesloten slaap per nacht en alle negatieve consequenties van hun slapeloze nachten, en hun zorgen zullen zich verder opbouwen. Met als gevolg dat ze de slaap nog lastiger kunnen vatten. Hoe meer we de normen rondom normale en gezonde en abnormale en ongezonde slaap benadrukken, hoe meer ‘slechte slaap’ er dus wordt veroorzaakt.
Mooier dan Leader kan het niet gezegd: ‘we should get woke to new sleep hygiene and the agendas that it carries.’ Analyses als die van Leader helpen ons de normen die door instituties worden gecreëerd te bevragen en doen ons beseffen dat ook voor slaap geldt: wat normaal is, dat is zo vanzelfsprekend nog niet.
Wolter de Boer studeert Klinische Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij ook hoofdredacteur is van het afdelingstijdschrift Spiegeloog. Behalve naar psychische stoornissen en behandelvormen, gaat zijn interesse ook uit naar de rol van psychologie en psychiatrie in de maatschappij.
Yasmin Veenman fotografeert en schrijft, voornamelijk in haar woonplaats Amsterdam. Ze is op zoek naar het bijzondere in het alledaagse – in onderwerp, kleur of compositie. Is het kunst of kan het weg?
