Asset 14

Ook wetenschap is geen hofleverancier van de waarheid

Hard//talk: Ook wetenschap is geen hofleverancier van de waarheid

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In onze zoektocht naar de waarheid, is de wetenschap onze laatste hoop. Maar of dat terecht is? Laten we eerst de vraag stellen waar wetenschap toe dient en welke rol we het kunnen toewijzen. Wetenschappelijke waarheid kent ook zijn gebreken , aldus Wolter de Boer.

Mensen zijn ten diepste verhalenvertellers, maar nu de westerse, seculiere mens God steeds meer in de ban heeft gedaan, wendt zij zich tot andere bronnen dan religie om haar verhaal uit te putten. Het vertrouwen dat we de wetenschap als bron toedichten is groot: dat wat wetenschappelijk bewezen is, zien we vaak als waar, en dus als veilige informatie om onze visies, opvattingen en overtuigingen op te bouwen. Maar dat enorme vertrouwen in de wetenschap is misplaatst, waarschuwt Rosanne Hertzberger in het essay Het grote niets. Mensen zijn religieuze wezens, en vaak hebben we niet door dat de kennis, opvattingen en overtuigingen die uit de wetenschap zijn gedestilleerd nog altijd in een dikke vleug religieuze neigingen zijn gewenteld.

Dat ook de wetenschap feilbaar is, is de laatste jaren pijnlijk duidelijk geworden. Wanneer wetenschappers experimenten nog eens herhalen vinden ze niet dezelfde resultaten en het wetenschappelijk bedrijf wordt geleid door de drang en noodzaak om veel te publiceren. Bovendien ziet veel (‘mislukt’) onderzoek nooit het licht van een wetenschappelijk tijdschrift, laat staan dat de bevindingen doordringen tot het grote publiek. De uitdrukking ‘zien is geloven’ gaat hier dus niet helemaal op: veel bevindingen blijven uit ons zicht en dat wat ons wel onder ogen komt, is niet altijd even betrouwbare informatie.

Ook wetenschappers zijn mensen, en dus gelovige wezens, en zo brengen ze hun eigen fantasieën, hoop en verlangens mee het ontwerp van hun onderzoek in.

Daar komt nog eens bij dat behalve ‘zien is geloven’, geloven ook zien is. Ook wetenschappers zijn mensen, en dus gelovige wezens, en zo brengen ze hun eigen fantasieën, hoop en verlangens mee het ontwerp van hun onderzoek in. Hertzberger schrijft bijvoorbeeld over mindfulnessonderzoekers die allemaal zelf mindfulness beoefenen en op voorhand al lyrisch zijn over de positieve effecten van meditatie. De kans dat deze onderzoekers een positief effect vinden, is groter, simpelweg omdat ze geloven dat het er is. Bovendien zijn hele wetenschappelijke carrières afhankelijk van onderzoeksprogramma’s. Als een effect niet blijkt te bestaan of een theorie niet blijkt te kloppen, gaan met de tak van wetenschap ook hele carrières mee ten onder. En niemand wil erachter komen dat hij zijn hele werkende leven een lege huls heeft nagejaagd, natuurlijk.

Als we ervoor moeten waken dat we wetenschap niet tot de nieuwe religie verheffen, blijft de vraag: welke rol kunnen we wetenschap wel toewijzen? Volgens Hertzberger moeten we stoppen met wetenschap centraal te stellen in alle persoonlijke, maatschappelijke en politieke besluitvorming: wetenschap moet aan de zijlijn staan, waar het over onze keuzes mag adviseren en deze mag onderbouwen.

De vraag is hoe goed ons dat af zal gaan, zolang we geen vervangende leverancier van verhalen hebben. De grootste winst voor wetenschap zelf én haar invloed op de maatschappij zal worden geboekt als we de rol van wetenschap grondig doordenken. Door ons af te vragen wat wetenschap is en waar het toe dient, kan het besef indalen dat het vinden van de waarheid zo eenvoudig nog niet is, en dat ook wetenschappelijk onderzoek de waarheid in een vertekende, subjectieve en ideologische ruis kan hullen.



Mail

Wolter de Boer studeert Klinische Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij ook hoofdredacteur is van het afdelingstijdschrift Spiegeloog. Behalve naar psychische stoornissen en behandelvormen, gaat zijn interesse ook uit naar de rol van psychologie en psychiatrie in de maatschappij.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
Lees meer
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen