Beeld: The Social Network
The Social Network is een kroniek van de ontstaansgeschiedenis van Facebook en een karakterstudie van haar bedenker Mark Zuckerberg. De film werd geregisseerd door David Fincher, maar is evengoed het geesteskind van scenarist Aaron Sorkin. Een blik op The Social Network en Sorkins eerdere werk.
Natuurlijk, The Social Network is vooral de nieuwe film van David Fincher, voormalig reclame- en clipmaker en dankzij doorbraakfilm Fight Club (1999) en het recente Zodiac (2007) tegenwoordig een van de meest indrukwekkende regisseurs die Hollywood rijk is. De warrige en conflictrijke ontstaansgeschiedenis van Facebook die de film toont, heeft onvermijdelijke parallelen met Fight Club: ook hier draait het om impliciet seksisitische mannenclubjes. Alleen is het geweld niet fysiek maar digitaal.
Maar de film heeft evengoed verbanden met het werk van zijn twee andere belangrijkste makers. Ten eerste schrijver Ben Mezrich, auteur van het boek 'The Accidental Billionaires' waarop de film werd gebaseerd. Mezrich specialiseert zich voor zijn non-fictie boeken in dit soort verhalen over groepjes branieschoppende genieën die een systeem weten te ondermijnen en uitmelken alvorens ze aan hun succes ten onder gaan. Het bekendste daarvan is nog altijd het eerste dat hij schreef: Bringing Down the House, over een groep wiskundestudenten van MIT die een blackjack-systeem ontwikkelden waarmee ze casino's leegtrokken – onlangs verfilmd als het iets te gladde 21 (Robert Luketix, 2008). Facebook heeft bovendien zijn oorsprong in de studentenwereld van de prestigieuze Harvard-universiteit, waar Mezrich magna cum laude afstudeerde in de sociale wetenschappen.
Sorkins series
Maar belangrijker nog dan Mezrich' invloed is die van de scenarist die zijn boek naar een filmscript vertaalde: Aaron Sorkin. Deze was eerder verantwoordelijk voor de scenario's van A Few Good Men (Rob Reiner, 1992), The American President (Rob Reiner, 1995) en Charlie Wilson's War (Mike Nichols, 2007). Maar hij vergaarde zijn roem vooral als auteur van de gerenommeerde tv-serie The West Wing. Hij was bedenker en uitvoerend producent van de reeks die zich achter de schermen in het Witte Huis afspeelt, en schreef bovendien (mee aan) alle achtentachtig afleveringen van de eerste vier seizoenen – voordat hij samen met vaste regisseur Thomas Schlamme opstapte wegens een ruzie met productiestudio Warner Brothers. Het heeft er alle schijn van dat Sorkin zelf een even geniale en maniakale workaholic is als zijn favoriete personages.
The West Wing werd afgelopen april hier nog getipt door hard//hoofd-redacteur Elon Heymans. Hij was toen net door de zeven seizoenen van de inderdaad fenomenale tv-serie heen, en schreef zijn stuk in de roes van de wilde euforie die de overwinning op 'het monster' schijnbaar bij hem had opgewekt. Ik zat toen ik dat stuk las middenin seizoen zes, en kon niet anders dan beamen dat The West Wing één van de beste Amerikaanse tv-series ooit is. Een soort utopische tegenhanger van de reflecties op de Amerikaanse droom die in The Wire (De Beste Televisieserie Aller Tijden) zijn dystopische weerslag vond.
Beeld: The West Wing
Toen ook ikzelf een week of wat later door de volledige serie heen was, deelde ik Heymans' roes echter absoluut niet. Integendeel: ik voelde een West Wing-vormig gat in mijn bestaan als tv-kijker. Gelukkig vond ik toen Studio 60 on the Sunset Strip, de serie die Sorkin daarna maakte. In het Amerikaanse tv-seizoen 2006-2007 werden de 22 afleveringen uitgezonden van deze reeks, die draait om de perikelen achter de schermen van een Saturday Night Live-achtig sketch comedy programma. De setting is anders, maar de toon is ontzéttend West Wing: vol gravitas wordt door een ijzersterke ensemblecast gesteggeld in de wandelgangen, met name over grote thema's als geloof versus vrije meningsuiting en commercie versus kunst, in razendsnelle dialogen als pingpongwedstrijdjes met drie ballen. En stiekem komt ook de oorlog in Irak, een centraal onderwerp van The West Wing, gewoon weer even voorbij.
Waar de show-in-de-show echter onder leiding van kersvers makersduo Matt Albee (Matthew Perry) en Danny Tripp (Bradley Whitford) een succesverhaal wordt, bleef de show-buiten-de-show-in-de-show achter. De kijkcijfers van Studio 60 waren te laag, en al na één seizoen trok zender NBC er de stekker uit. Een geluk bij een ongeluk: het gaf Sorkin de ruimte zijn filmcarrière nieuw leven in te blazen. Stap één is nu The Social Network, dat zoals het er nu voor staat volgend jaar zal worden gevolgd door basketbalfilm Moneyball en in 2012 door musical Follies.
Sorkin meets Fincher
Dat de auteur door The Social Network werd aangetrokken is niet verwonderlijk: wonderkind Mark Zuckerberg (Jesse Eisenberg), de spil van de film, is een typisch Sorkin-personage. De medeoprichter en programmeur van Facebook is megalomaan, arrogant, hyperintelligent en sociaal onbeholpen. Vul voor programmeren 'politiek' in en je hebt Josh Lyman (opnieuw Bradley Whitford) uit The West Wing; maak er 'comedy' van en daar is Studio 60's Matt Albee. Net als elders in Sorkins werk is voor vrouwen geen rol van betekenis weggelegd, behalve dan dat zij de veroorzakers zijn van al het mannelijk gedrag. The Social Network maakt aannemelijk dat Zuckerberg Facebook ontwikkelde omdat zijn vriendin Erica hem dumpte. Maar als twee Facebook-groupies tijdens een bedrijfsvergadering waar de taken worden verdeeld aan Zuckerberg vragen of zij ook iets kunnen doen is de reactie een simpel: “nee.”
Het is veelzeggend dat The Social Network uiteindelijk toch vooral een film van regisseur David Fincher wordt, zonder dat de Sorkins dialogen daaronder lijden. Sterker nog: niet eerder kwam Sorkins stijl op het witte doek zo goed tot zijn recht. Sorkin en Fincher zijn aan elkaar gewaagd. Ze zijn beiden obsessief: Sorkin duldt geen coscenaristen en Fincher staat er om bekend van de meest onbeduidende shots tientallen takes te draaien, totdat hij precies heeft wat hij wil. Ze staan beiden bekend als klootzakken, vooral tegenover acteurs nietsontziend in hun streven naar perfectie. En ze blijven beiden ondanks dat alles toch aan het werk, omdat ze geniaal zijn en resultaten halen. Het is de perfecte combinatie: ook David Fincher zou zo een door Aaron Sorkin geschreven personage kunnen zijn.