Asset 14

Ivo van Hove in Zomergasten

Ivo van Hove in Zomergasten

De laatste Zomergasten-aflevering van dit jaar was een tot in de puntjes geregisseerd toneelstuk. Maar juist in die beperking vond regisseur Ivo van Hove de ruimte om zich aan ons te laten zien.

Gelijk na haar welkomstwoord biecht Abbring het aan de kijker op: live of niet, zowel presentator als gast weten al hoe de avond zal verlopen. Ze verzucht dat ze zich afvraagt hoe het haar moet lukken om haar oprechte interesse in haar gast over te brengen. Een ontwapenende zet: bekritiseer uzelf voordat uw publiek dat voor u kan doen. Van Hove beantwoordt Abbrings ontboezeming met een veelbelovende belofte: ‘Ik heb mezelf voorgenomen om op elke vraag die je stelt te antwoorden, en vanuit mezelf’, en het pact lijkt gesloten.

Van Hove rijdt honderd kilometer per uur met één voet boven de rem.

Oprecht zijn betekent voor Ivo van Hove niet dat hij ongegeneerd zijn hele wezen op tafel zal leggen. Door het gesprek heen keert hij steeds terug bij het ondergrondse, het geheime, het onuitgesprokene. Van Hove rijdt honderd kilometer per uur met één voet boven de rem. Het is duidelijk waarom zo vaak van hem gezegd wordt dat geheimen bij hem veilig zijn: hij hecht aan integriteit en aan een empathische omgeving; voor zichzelf en voor iedereen die hem nastaat. Hoe grauw de meeste van zijn gekozen fragmenten ook zijn, die empathie schijnt overal door.

‘Mijn leven is mijn werk en mijn werk is mijn leven,’ chiasmeert de regisseur op een gegeven moment, en dat bewijst hij keer op keer. Van Hove ziet in alles om zich heen regie en choreografie. De manier bijvoorbeeld waarop de Nederlandse doden van de ramp met de MH17, dit jaar vijf jaar geleden, op Nederlandse bodem werden onthaald, was in zijn ogen een meesterlijk geregisseerde dans. De logistiek van het doorgeven van kisten, de tijd die wordt genomen, het leidde allemaal tot een catharsis waar miljoenen mensen troost uit konden putten. Theater als het medium van de vertraagde reactie, van tot rust komen en samen stilstaan om te verwerken.

Wie tot dit jaar nog niet bekend was met het werk van Ivo van Hove, zal hem in aanloop naar de uitzending vooral hebben leren kennen als de regisseur van David Bowies slotwerk, de musical Lazarus, die vanaf volgende maand ook in Amsterdam speelt. Die samenwerking tot het eind van de aflevering onbesproken te laten is duidelijk een regiekeuze: begon de avond met de film die in Van Hove een zaadje deed ontkiemen (Bambi, 1942), dan is het mede door hem geregisseerde levenseinde van de ‘superkunstenaar’ een logisch eindpunt. Van Hoves tranen na een fragment uit de documentaire David Bowie: The Last Five Years (2017) zijn oprecht – daarover geen gram twijfel – maar daardoor niet minder ingestudeerd.

Van Hove herkende zich in artistiek opzicht in de werkwijze van Bowie, van wie hij als een van de weinigen wist dat zijn dood ophanden was, en die hij leerde kennen als een man die niet veel zei, maar zijn woorden zorgvuldig koos. Hij associeert, onthult, maar vliegt daarbij niet uit de bocht en bewaakt al te intieme details achter zijn tanden. Het drijft Abbring tegen het einde van het gesprek tot lichte frustratie: de deur staat voor ons op een kier, maar altijd aan de ketting. Zelfs het ‘Jezus!’ dat Van Hove eruit gooit nog voor het gesprek echt is begonnen, zal gewogen zijn geweest.

Hoe gul Van Hove ook is met zijn woorden en zijn gedachten, één ding komt de kijker niet te weten: hoe hij nu wérkelijk is tijdens de repetities. Voor de achteloze kijker zal het even hebben geleken of Abbring zich niet goed had voorbereid: haar poging om ‘Iglo’ van Hove af te schilderen als een harde, veeleisende en vooruitstrevende regisseur werd vakkundig en empathisch afgeketst. Vooruitstrevend toonde Van Hove zich wel degelijk, in de omtovering van Toneelgroep Amsterdam naar Internationaal Theater Amsterdam, maar veeleisend? Hij is eerder geneigd om alles goed te vinden, overal ‘ja’ tegen te zeggen. Zou hij hebben gezegd dat de enige reden om niet aanwezig te zijn is als je dood bent? Dan zal het toch met een glimlach moeten zijn geweest, verzekert de regisseur de presentator. Zo belangrijk mag theater nooit zijn. Filmmaker Werner Herzog, die het produceren van Fitzcarraldo (1982) belangrijk genoeg vond om mensenlevens te kosten, had allang gestopt moeten worden, is Van Hove van mening.

Van Hove weigert een personage te worden in zijn eigen Zomergasten-toneelstuk.

Nee, hoeveel Van Hove ook over zijn werkproces vertelt (en veel vertellen doet hij), het zijn toch vooral nuanceringen op zijn imago. Van Hove weigert een personage te worden in zijn eigen Zomergasten-toneelstuk. Als we dat per se willen rationaliseren (en waarom zouden we eigenlijk?), kunnen we interpreteren dat Van Hove loyaal is aan zijn geloof in de meerwaarde van de gesloten deur: hij weet hoe het is om niet gezien te worden, geniet ervan in het geheim ergens aan te werken en gelooft stellig dat het zijn sterkste instrument is om vooral iets niet te vertellen.

‘Als ik ooit een groot geheim heb,’ zegt Abbring tegen het einde, ‘zal ik het aan jou toevertrouwen.’

‘Moet je doen; ze moeten me folteren.’



Mail

Mark de Boorder Mark de Boorder (1991) is Zakelijk leider en redacteur bij Hard//hoofd. Hij schrijft essays en interviewt graag mensen die mooie dingen maken. Hij was hoofdredacteur van het studententijdschrift Sociologisch Mokum aan de UvA, en studeerde hier Sociologie en Wijsbegeerte.

Bram Dirven

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
Lees meer
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen