Asset 14

Een post-apocalyptisch landschap

Hoe te troosten (III): Een post-apocalyptisch landschap

‘Koffie krijg je van mij: bakkie troost ☺’, mailde de Troostcoach. Ik zit in de trein naar Den Haag en probeer zoveel mogelijk uit het raam te kijken, dat lijkt me de beste voorbereiding op ons gesprek. ‘Verwacht van mij geen waarheden of wijsheid’, stond er ook. Ik moet toegeven dat ik een tikkeltje teleurgesteld was.

Vanaf het moment dat we elkaar de hand hebben geschud, begin ik met ratelen. Leo, de Troostcoach, is zo iemand bij wie het geen moeite kost je kwetsbaar op te stellen. Hij is iemand die je door vragen te stellen de ruimte geeft om te spartelen en samen met je op aha-momenten afstevent.
Alleen Leo’s montuurloze bril en colbertje verraden dat hij ooit informatica studeerde en werkte bij ING en Defensie, de rest niet. Voor Defensie schreef hij een rouwprotocol voor werkgevers; ‘gesneuvelde militairen worden herdacht met alle eerbetoon. Maar als civiele medewerkers stierven, gebeurde er vrijwel niets.’
Zelf ontdekte hij thuis hoe moeilijk troosten soms kan zijn. Zijn vrouw vond hem te analytisch. Mensen zijn geen wiskundige problemen. Eenmaal bewust onbekwaam was er geen weg terug.

Als ik hem The Art of Comforting van Val Walker laat zien, wijst Leo op de ondertitel, ‘What to say and do for people in distress.’ Daar gaat het volgens hem al mis, het doet vermoeden dat de trooster alles in z’n eentje moet doen. ‘Het is een proces van vragen, geven en ontvangen’, zegt hij. Er is geen af te vinken to-do list.
‘Troosten is de ander zijn eigen verdriet teruggeven.’ Maar verdriet is niet iets dat je kan overgooien, het heeft geen substantie. Je kan er niet mee lummelen tot het over is.

Hoe langer we praten, hoe meer ik het gevoel heb dat Leo me aan het troosten is. Hij vertelt over zijn voorbeeld, psychotherapeute en schrijfster Riekje Boswijk-Hummel. Zij zegt: ‘Je komt met lege handen, maar als die ergens goed voor zijn is het om de tranen van de ander op te vangen.’ Ik ben ondertussen al lang voorbij het punt dat ik om dit soort dingen moet lachen. Als je veel over troost leest en praat ga je het wollige jargon (voetstappen in het zand, sterren, klaprozen) begrijpen; het zijn dappere pogingen te vatten wat het is.

***

‘Heb je door dat je constant over ‘je’ praat?’, vraagt Leo. Voor de honderdste keer binnen deze queeste voel ik me betrapt. De ‘je-vorm’ is een kunstgreep om jezelf ergens buiten te houden, dat weet ik best. Het is doorzichtig. Het gaat de hele tijd over mij. Als iemand dat weet, lieve lezer, dan ben jij het.
‘Troosten gaat in de eerste plaats over jezelf’, zegt hij zonder te weten hoe geruststellend dat is. Ik ben geen gruwelijke narcist. Het is lastig om iemand te zien lijden, het voelt raar om een zogenaamde in redder in nood te moeten zijn. Daar kan je niet omheen.
Degene die lijdt brengt je in een lastig parket, hij zadelt je met ellende op. Zo had ik het nog nooit durven bekijken. Het klinkt misschien als een verwijt of een verkapte poging om de spotlight van de rouwende te stelen, maar dat is het niet. Het maakt troosten een proces van twee gelijkwaardige mensen die allebei worstelen. Geen van beide hoeft iets hoog te houden. Er is geen redder in nood, er is geen zielenpiet.
‘Het mooiste wat je kan doen, is als mens aanwezig te zijn’, zegt Leo en ik heb een aha-moment van jewelste. Iemand kan zich never-nooit-niet veilig bij mij voelen, als ik van mezelf de perfecte trooster moet zijn. Een perfecte trooster vraagt om een perfecte lijdende. Er lijkt me niks oncomfortabeler dan een perfecte lijdende te moeten zijn.

‘Rouw is een post-apocalyptisch landschap waar je met z’n tweeën verloren in staat,’ vertelt Leo. Een kale woestijn. Soms kom je een stapeltje stenen tegen en word je eraan herinnerd dat er eerder al mensen waren. Door zo’n landschap kan je niemand heen gidsen, want niemand kent de weg. Het enige dat je kan doen is samen op onderzoek uitgaan.
‘En wat nou als je niet gelooft dat het goed met iemand komt?’, vraag ik.
‘Tja.’

In onze wereld geloven we maar al te graag dat verdriet ons uiteindelijk sterkt. What doesn’t kill you makes you stronger. Als ik James Bond aan het einde van een film een glas whisky zie drinken, denk ik: veel succes met je post-traumatische stressstoornis. Als iemands vader dood is blijft die dood, hoe hard iemand zijn best doet verder te gaan. Het kan wel weer goed komen, maar nooit zo goed als van tevoren. Ik ken niemand die zijn trauma’s dankbaar is.

Het allermooiste dat er kan gebeuren is dat iemand zijn eigen potentie weer gaat inzien. Je kan daarin helpen door voor iemand te zorgen, maar ook door iemand uit te dagen. Iemand tijd en rust gunnen, vooral niet te snel te gaan. Als iemand iets is kwijtgeraakt (een geliefde, een kind, een baan), kan het ontzettend veel pijn doen om te beseffen dat de pijn zal slijten. Liefdesverdriet, rouw, het gemis van automaatkoffie en collega’s zijn ook een eerbetoon aan wat er was.
Toen mijn lievelingstante haar baan bij een bank verloor, was ik al binnen een uur aan het schreeuwen dat de hele financiële wereld door en door verrot is. Ik denk niet dat dat haar heeft geholpen.

***

‘Mag ik jou een knuffel geven?’, vraagt Leo. Ik zeg ‘ja’. We staan op van onze tafeltjes, en er gebeurt wat ik al verwachtte. Leo pakt me vast en drukt me langer tegen zich aan dan ik bij iemand zou durven. We staan midden in de Starbucks. We zien er vast ontzettend raar uit samen. Ik besluit dat het niet raar is. Ik ben blij dat ik hier over gepraat heb, en ik heb het gevoel dat er iets in me veranderd is.
En ik hoop dat ik weer een stukje zachter ben geworden, ik hoop het echt.

In de tram naar Scheveningen, dat leek me de beste plek om na ons gesprek heen te gaan, probeer ik zoveel mogelijk uit het raam te kijken. Ik heb ontzettend de behoefte om te huilen, ik bel mijn moeder. Het lukt me niet om te vertellen waarom dit zo’n ontzettend goed gesprek was. Als ik lacherig doe over de knuffel op het eind, merk ik dat ik niks veranderd ben, en dat ik veel te snel wil gaan.

Mail

Lisanne van Aert (1993) is redactielid bij Hard/hoofd en schrijver, theatermaker en toekomstig bloemist. lisanne@hardhoofd.com

Elzeline Kooy is een illustrator/striptekenaar, wonend en werkend in Rotterdam. Haar werk kenmerkt zich door een tikkeltje onhandige lijn en surrealistisch kleurgebruik. Elzeline wordt hierbij geïnspireerd door situaties die zij in haar dagelijks leven observeert.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen