De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In discussies over een verantwoordelijkere omgang met de aarde blijft een oeroude misvatting de kop opsteken. Maar overbevolking is een mythe – houd erover op, aldus Mathijs Hoogenboom.
Begin dit jaar stelden 37 wetenschappers, afkomstig uit zestien landen, een radicale verduurzaming van onze omgang met voedsel en de productie daarvan voor. Hun streven: het samenstellen van een dieet waarmee in 2050 tien miljard monden kunnen worden gevoed, en waarmee miljoenen klimaatdoden kunnen worden voorkomen. Het eetpatroon dat zij in het medische tijdschrift The Lancet voorstelden zou beter zijn voor onze gezondheid en de planeet. Zo vooruitstrevend als hun voorstel was, zo terughoudend en schadelijk waren de reacties van het grote publiek.
Nog altijd waart in brede kringen de misvatting rond dat niet een verspillende levensstijl aan de basis ligt van grootschalige klimaatontwrichting, maar simpelweg het aantal mensen dat op de planeet rondloopt. Het is een gevaarlijke gedachte, die omvangrijke problemen bagatelliseert en de aandacht in de klimaatkwestie van de daadwerkelijke vervuilers afleidt. De overbevolkingsmythe is al talloze malen onder de loep genomen en ontkracht. Het is onwaarschijnlijk dat de wereldbevolking ooit boven de twaalf miljard uit zal komen, en de geschiedenis heeft vooralsnog altijd laten zien dat de mensheid met technologische vooruitgang en andere levensstijlen in staat is een groeiende bevolking te onderhouden. De centrale kwestie is dus niet hoevéél mensen er op onze planeet leven, maar hoe zij met hun woonplaats omgaan.
Europeanen die het onderwerp geboortebeperking tegenkomen, hoeven niet snel bang te zijn dat het over hen gaat.
Het lijkt zo’n eenvoudige casus: kijk naar de enorme bevolkingsgroei in opkomende landen, dat kan toch nooit goed gaan? Het is echter duidelijk dat de kwestie veel gecompliceerder is. Waarom is dat besef zo moeilijk te verkopen? Drijft de overbevolkingsmythe enkel op onze menselijke neiging tot het wegkijken van onze verantwoordelijkheden? Ik ben bang van niet. Achter het argument van overbevolking schuilt vaak een xenofobisch sentiment, gevoed door een schrikbeeld van massamigratie richting het ‘Avondland’.
Europeanen die het onderwerp geboortebeperking tegenkomen, hoeven niet snel bang te zijn dat het over hen gaat. Eind vorig jaar stelde Wybren van Haga (VVD) nog voor om van geboortebeperking een topprioriteit te maken bij de ontwikkelingshulp in Afrika. Hij voerde er een beleefd gesprek over bij Jeroen Pauw, een aantal Kamerleden roerde zich en daarmee was de kous af. Hoe anders was de reactie op een tweet van de ASN-bank, eerder dat jaar, waarin de vraag werd gesteld hoe verantwoord het krijgen van een tweede kind is met een westerse klimaatvoetafdruk.
Het is niet ons aantal waarmee we onze leefomgeving om zeep helpen, het is onze omgang ermee. En dus is het de hoogste tijd dat we het overbevolkingsargument gaan zien voor wat het is: als een gevaarlijk verzinsel, een afleidingsmanoeuvre om het niet te hoeven hebben over de werkelijke drijfveer achter verregaande klimaatontwrichting en een drogreden die het verdient om in de kiem te worden gesmoord zodra ze de kop opsteekt.
Beeld: Janko Luin via Flickr.