De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Wanneer duurzaam gedrag doorslaat naar religieuze obsessie lijdt men aan ecorexia. Dylan legt uit.
‘Doodongelukkig door té groen leven’ luidt de titel in het AD. De geïnterviewden kregen de diagnose dat ze lijden aan ecorexia, de drang om het leven volledig om te vormen naar een groen ideaal dat nooit te bereiken valt. Ook als programmamaker voor Pakhuis De Zwijger kwam ik in aanraking met deze zogenaamde ecorexialijders. Zo was er tijdens een avond over plastic waste bijvoorbeeld een vrouw die het aanmaken van plastic afval zodanig probeerde te vermijden dat ze het plastic venstertje in brieven begon uit te knippen voor ze die weggooide. Voor mensen die lijden aan ecorexia valt er geen rustpunt te vinden, het kan altijd beter.
De genoemde oorzaken voor ecorexia, zoals sociale groepsdruk, de nood om te slagen in een ‘ecolifestyle’ en het verpletterende verantwoordelijkheidsgevoel om zorg te dragen voor de planeet dragen zeker bij tot het probleem. Maar dat verklaart nog steeds niet waarom een duurzame levensstijl een obsessie wordt.
‘God is dood;’ zei Nietzsche, en bedoelde daarmee dat we geen universele idealen meer hebben. Er is niets meer dat we zo kunnen overnemen dat het leven onmiddellijk betekenis geeft. We hebben ons bevrijd van opgelegde regels die ons dicteerden wat waardevol leven is, hoe we willen leven bepalen we nu vooral zelf. Waar Nietzsche echter voor waarschuwde was dat naast de bevrijding die de mens hierdoor kan voelen, hij vooral ook existentiële angst voor de leegheid van het bestaan meekrijgt.
Albert Camus leert ons dat die leegheid ervoor zorgt dat mensen nieuwe goden gaan maken, nieuwe universele idealen die het leven onmiddellijk betekenis geven. Het merendeel van de mensen kunnen volgens hem de absurditeit van het betekenisloze leven niet aan, waardoor ze opnieuw iets groters dan zichzelf gaan maken waar ze in kunnen geloven, een geloof dat voor hen essentieel is voor geluk. De absurde held kan volgens Camus de onverschilligheid van het leven erkennen en dan alsnog met positieve energie zich engageren met het leven en het geluk vinden. Maar heel weinig mensen kunnen zo leven. Ze gaan dus nieuwe idealen maken, en een duurzame levensstijl is er daar één van. Een nieuw geloof die het leven onmiddellijk betekenis geeft.
Techpioniers als Elon Musk, duurzaam ondernemers als Ruud Koornstra en zero-waste girls Nicky en Jessie zijn de nieuwe goden van vandaag. Ecorexialijders gaan gebukt onder de morele leegheid van het eigen leven en grijpen dan ook krampachtig naar een duurzaam ideaal om het leven zo snel mogelijk ‘waardevol’ te maken. Ze kiezen in plaats van abstracte, zweverige godheid nu voor een objectieve, wetenschappelijk gegronde standaard die één-op-één kan vertellen hoe goed jouw leven is: de duurzame levensstijl. Maar daarna maken ze wel van die levensstijl opnieuw een god, een ideaal om naar te leven – en dat kan een obsessie worden. Ecorexialijders vervallen dus in overmatig religieus gedrag. Maar hoe kunnen we dit aanpakken? We moeten een duurzame levensstijl durven erkennen als louter kostenefficiënt en niet meer als moreel hoogstaand. We hebben nood aan een pragmatische blik, aangezien dit het persoonlijk schuldgevoel aanpakt en tegelijkertijd de duurzame transitie meer inclusief maakt – want in the end wil iedereen gewoon kosten vermijden.
Beeld: Pixabay