Asset 14

Stadsdichter Ricardo

Deze week verscheen de vijfde editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, oftewel 'de DSM'. Vandaag op hard//hoofd drie artikelen naar aanleiding van de wedergeboorte van deze altijd omstreden bijbel van de psychiatrie. Ricardo Frederiks is jeugdstadsdichter van Heerlen. Paula zocht hem op in Limburg om een audioportret te maken. De interviewmarathon, langs vrienden en familie, moet op donderdag, zegt Ricardo, "want dan mag ik naar mijn plekje."

ICT’er en dichter, alfa en bèta in één zou je kunnen zeggen. Ricardo Frederiks (18) is de eerste jeugdstadsdichter van Heerlen. Ik reis met mijn microfoon af naar Zuid-Limburg, om Ricardo een dag te volgen. Zo probeer ik erachter te komen waarom hij dicht en sinds wanneer. Zijn ouders herinneren zich dat hij op vakantie met pen en papier over de bergtoppen uitkeek. Een vriend vertelt me dat Ricardo meedeed aan een dichtwedstrijd op school. Zelf koppelt hij het begin van zijn dichterscarrière aan de roman waar hij sinds zijn vijftiende mee bezig is.

Ricardo is niet iemand die je snel in de kroeg zal tegenkomen, maar op de dag dat Ricardo vierde dat hij jeugdstadsdichter werd, stond hij op een cafépodium. Als beginner; trots, vol overtuiging. In een stevig, kalm staccato droeg hij zijn verzen voor aan de Limburgse toehoorders. Eigen stijl? Zenuwen? Na zijn optreden hield hij zich afzijdig. Hij leunde een beetje tegen de bruine cafémuren en keek van een afstandje naar het publiek.

Ricardo is niet dromerig, maar scherp, observerend. Alsof hij ieder willekeurig moment het kortgeslepen gele potlood achter zijn rechteroor kan wegpakken om heftig het volgende gedicht neer te pennen. En dat doet hij bij tijd en wijlen dan ook. Ricardo legt na zijn voordracht geen contact met de omgeving, maar lijkt het ook niet erg te vinden.
Het intrigeerde mij, de manier waarop Ricardo daar alleen stond en de hele avond geamuseerd leek. Wat zou er door hem heen gaan? Via sociale media zijn we vrienden geworden; van ‘tussen haakjes’ naar echte. Zijn gedichten leken al gauw autobiografisch, vol emotionele waarde. Maar daarbuiten uitte Ricardo zich helemaal niet zo sterk. Een vriendin wist me in één woord te vertellen waarom: ‘Asperger’.

Zelf hou ik er niet zo van, een mens, zijn persoonlijkheid én gedrag, reduceren tot een psychische gesteldheid of aandoening. Ik dacht: ach, dat kan toch ook gewoon een introverte, verlegen jongen zijn?. Toch schijnt het van alles te verklaren, dat woord. Een woord - een diagnose, die in DSM-5 niet langer bestaat. Alle autistische stoornissen zijn met de komst van het nieuwe psychologenhandboek nu één algemene, gezamenlijke diagnose en smelten samen tot ‘het autismespectrum’. Hierdoor worden afwijkingen die in de DSM IV nog bekend stonden als PDD NOS, Rett en Asperger over één kam geschoren als ‘autisme; punt.’.

Wat maakt Ricardo nou eigenlijk ‘hem’, zowel als mens als dichter, en in hoeverre is Asperger daarbij bepalend? Ricardo één dag van zijn leven volgen, de observator observeren, afgewisseld met interviews. Samen organiseerden we een heuse interviewmarathon. Volgens Ricardo moest het een donderdag zijn; “want dan mag ik naar mijn plekje”.

Ricardo’s ‘plekje’ is een kleine cirkelvormige koepel in een filmzaal op de bovenste verdieping van het Glaspaleis in Heerlen. Hier kan hij zich afsluiten van de buitenwereld door middel van een gordijn, en door de horizonbrede ramen over de stad uitkijken. “Normaal gesproken zit ik hier te schrijven. Of ik staar een beetje naar buiten terwijl de mensen rustig voorbij lopen.”

Observeren is wat Ricardo het liefst en volgens sommigen het beste doet. “Ik loop vaak door de stad. Dan ga ik gewoon even tegen een boom of paal staan. Kijken, naar mensen. Dan kan er zomaar een gedicht naar boven komen.” Zo doet hij dat ook woensdagavond, als we de plannen voor de donderdag doornemen.

Ricardo is klaar met werken en vraagt me wat ik doe. Als ik vertel dat ik de stad in ga, vraagt hij of ik zin heb om iets te gaan drinken met hem. We pakken een terrasje aan het grote uitgaansplein. Ricardo kiest het tafeltje uit. Aan de rand van de weg - zo ver mogelijk van de ingang, andere mensen en warmtelampen verwijderd, - ploffen we neer. Twee cola.

“Dit is best bevreemdend. Ik ben niet zo’n uitgaanstype. Ik drink niet, rook niet, gebruik geen drugs. Daar zie ik de toegevoegde waarde gewoon niet van in. Als iemand van school me nu zou zien, zou die waarschijnlijk heel raar opkijken”, zegt Ricardo. Het wordt donker, en daarmee drukker op het terras. Het net nog rustige plekje wordt overschreeuwd door Heerlense terrasgangers.

Hoe drukker het wordt, hoe meer Ricardo lijkt af te dwalen. “Huh?”, reageert hij, terwijl ik hem vraag of hij nog iets wil drinken. Soms duurt het een halve minuut voor hij in de gaten heeft dat ik iets zeg. Ik vraag herhaaldelijk om zijn aandacht, kijk hem in de ogen. “Gaat het? Als het teveel wordt, moet je het zeggen hè.”
“Normaal gesproken lig ik nu al op bed”, vertelt Ricardo. “Niet dat ik dan slaap hoor. Gewoon. Serie kijken, beetje computeren.” Als ik hem weer iets vraag, moet ik het weer een paar keer herhalen. “Moe”, verklaart hij. Ricardo vertelt over het gedicht dat hij eerder die avond heeft geschreven en hij laat het me lezen. “Dit had ik best snel af. Het is wel typisch, ik kan een gedicht schrijven binnen een paar minuten. Als je wil, mag je me uitdagen. Geef me maar een onderwerp!” Terwijl ik opsta en me excuseer om naar het toilet te gaan zeg ik ‘boom’. Na enig tegenstribbelen en twijfelen ("Hoezo boom?") accepteert hij de uitdaging en pakt hij een bierviltje terwijl hij in zijn andere hand zijn oorpotlood vasthoudt:

stel dat een boom
elke voorbijganger zou herkennen.
zal hij ooit wennen,
aan stellen,
die nu niet meer bij elkaar zijn.

We nemen het plan voor de volgende dag door. Ricardo heeft sinds kort zijn rijbewijs en mag de rode Fiat ‘Ching Cheng’ (cinquecento) van zijn moeder gebruiken. Een roadtrip wordt het, van en naar de mensen die het dichtst bij hem staan.

Grootouders, ouders, helpers en muzes. Ook een vriend, misschien. We gaan er allemaal langs, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Ik stel ze allemaal dezelfde vraag. Wie is Ricardo?

Mail

Paula Lina ('89) is een freelance journalist en muzikant. In taal en geluid drukt zij zich uit.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen