Asset 14

Vensters en verlangen

Essay: Vensters en verlangen

De stad schept ruimte voor verlangen en vormt tegelijkertijd het kader dat onze verlangens begrenst en beperkt. Die paradox loopt als rode draad door de voorstelling Matglazen Vensters, een coproductie van toneelgezelschap Dood Paard en Adelheid+Zina.

De stad, die steeds maar in ontwikkeling is, heeft de personages in Matglazen Vensters door haar grillige aard zowel hun woonplek als hun uitzicht ontnomen. Doeze en Tacita zijn vanuit het centrum, een huis aan een stinkende gracht, naar een buitenwijk verhuisd. Door hun woningcorporatie worden ze steeds meer naar de rand van de stad verschoven. Nu kijken ze uit op beton, terwijl Doeze werkt aan een boek dat Groots dromen over open wonen zal heten. Tacita vult haar dagen met het maken van sculpturen en verlangen.

Tacita
Ik verlang ernaar dat er ruimte is
Open ruimte waarin iets kan gebeuren
Waar alles zou kunnen gebeuren
Een wereld die er nu nog niet is
Alles in beweging, alles veranderlijk

Tacita verlangt het hele stuk door; naar ruimte, naar hoogte, naar een plek om wortel te schieten en van weg te gaan. Ze verlangt naar een thuis en ze verlangt naar iets anders, iets groters dat ze in woorden probeert te vangen. Het is niet moeilijk om je tot haar te verhouden, we weten allemaal hoe het is om te verlangen.

‘Een mens kan niet ophouden met verlangen, dan zou hij ophouden te bestaan’, zei psychoanalyticus Jacques Lacan ooit. De mens spreekt omdat de mens verlangt en zo definieert de mens zichzelf, maar de taal kan onze verlangens nooit volledig vatten en zo blijven we spreken, verlangen en onszelf proberen te definiëren.

De eerste keer dat ik vanuit Almere in Utrecht kwam zat ik achterin de auto bij mijn ouders. Ik was elf en we waren verdwaald in de binnenstad. Mijn vader reed vloekend langs de singel, terwijl in mij een verlangen werd geboren naar een stad die anders was dan de groeikern waarin ik opgroeide. In Almere was alles recht, in onze wijk leken alle huizen op elkaar. Mijn ouders hielden van het groen, de tuin en de ruimte die zij er vonden. Maar zoals zo veel kinderen zocht ik een tegenbeweging. Opgegroeid in een jonge stad verlangde ik naar een stad met geschiedenis, waar de huizen die ik zou bewonen al talloze bewoners voor mij hadden gekend.

We verlangen nooit naar waar we ons op dat moment bevinden. We verlangen naar meer, naar anders, naar de toekomst of naar vroeger. Nooit naar het hier en nooit naar het nu. Waarschijnlijk is dit hoe vooruitgang werkt: we verlangen naar iets anders dan wat onze voorgangers hebben gedaan. We verlangen naar beter of meer en zo beginnen we met bouwen en vernieuwen.

Mijn eerste kamer in Utrecht was klein, in een arbeidershuisje, in een buitenwijk. Zes en een halve vierkante meter, een klein raam en zwarte schimmel die gretig het witte behang veroverde. Niet het bruisende centrum waar ik van droomde. Het kon beter, groter en mooier.

Verlangen kan zich grofweg op twee manieren uiten: in beweging of in stilstand. We kunnen onze verlangens najagen, als jonge dieren, wild en springend. Of we blijven stilstaan en wachten tot ons iets overkomt, verlamd door onze verlangens. Bang om ze te vervullen en te ontdekken dat er altijd iets zal ontbreken.

Ik besloot te bewegen en van mijn arbeiderskamertje verhuisde ik naar een leegstandbeheerwoning. Het was niet het centrum, niet oud en niet mooi, maar er was ruimte. Soms las ik over het plan waar mijn woning deel van uitmaakte, een plan dat te maken had met vernieuwing en gentrificatie. Door studenten en kunstenaars in tijdelijke woningen te plaatsen zou ook deze buurt uiteindelijk hip, begerenswaardig en onbetaalbaar worden. Zo geschiedde en ik voelde hoe niet mijn verlangens mij in beweging brachten, maar de dwingende stad, met haar plannen.

Doeze
Over wonen, schrijf ik, maar eigenlijk heb ik het over denken, over hoe we kunnen leven.

In de stad verlang ik continu. Ik verlang naar huizen waar ik langsfiets en naar de levens die ik er zou kunnen leven. Maar waar de stad ruimte voor verlangens schept, vormt ze ook het kader dat mijn verlangens beperkt en ze zo in stand houdt.

Nu is the place to be
Utopia is now, is where we live

Zegt Beau, de zoon van Doeze die uiteindelijk het stuk en het stel in beweging zet. Het hier en nu is de natuurlijke vijand van het verlangen; het is het enige moment waar we niet naar verlangen. Hoe overweldigender het hier en nu, hoe groter de kans dat we onze verlangens vergeten. Het theater, het hier en nu van een voorstelling, sleept je weg uit de stad, uit het hier en nu waarin je je bevindt en wisselt dit in voor een rol als toeschouwer, gijzelt je even met handelingen en taal. Ik denk dat theater het medicijn tegen het verlangen is. In het theater verlang ik niet.

Dit essay kwam tot stand in samenwerking met toneelgezelschap Dood Paard. De voorstelling Matglazen Vensters, een samenwerking van Dood Paard met Adelheid+Zina ging op 27 maart 2018 in première bij Frascati in Amsterdam. Klik hier voor meer informatie en speeldata.

Beeld: Kuno Bakker via Dood Paard

Mail

Yentl van Stokkum is redactielid bij Hard//hoofd. Ze was ooit, op een blauwe maandag, kunstdocent in het middelbaar onderwijs. Nu schrijft ze theaterteksten, hoorspelen, poëzie en essay’s.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
Lees meer
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen