Beeld: beeldredactie

Cassettecultuur is terug van nooit helemaal weggeweest." />

Beeld: beeldredactie

Cassettecultuur is terug van nooit helemaal weggeweest." />
Asset 14

The Tapeworm Comes Alive!

Sony mag de Walkman onlangs dood verklaard hebben, het Utrechtse Le Guess Who? Festival staat bol van muzikale vernieuwing, en wordt dit jaar afgesloten met een avond die gecureerd wordt door het label The Tapeworm. Met een bonte revue aan geluidkunst, noise, electropop, triphop, installaties en videokunst bewijst THE TAPEWORM COMES ALIVE! op 28 november dat de analoge en cassettecultuur springlevend is.

Beeld: beeldredactie

Tekst: Sven Schlijper

Tapegeschiedenis

Laat in de negentiende eeuw wordt al geëxperimenteerd met analoge bandopnamen. Het zal echter tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog duren voordat in Duitsland een praktisch werkend systeem uitgevonden wordt dat lijkt op wat we kennen als audiotape. Bedrijven als BASF, AEG en Ampex trekken in die jaren de kar, en na de oorlog nemen de ontwikkelingen een ware vlucht.

Van twee naar drie, vier en acht sporen was geen grote stap meer. De 8-track werd geboren, maar sloeg buiten de Verenigde Staten niet of nauwelijks aan. Voor thuisgebruik werd door muziekfanaten wel vaak de bekende spoelenrecorder gebruikt, die je zo nu en dan nog op grootvaders zolder of op een vlooienmarkt tegenkomt. De kwaliteit van die opnamen die je met zo’n apparaat kunt maken, is nog steeds verrassend hoog. Geen wonder dus dat in menige professionele studio ook vandaag de dag nog gebruik gemaakt wordt van (Ampex) bandrecorders. Kytemans nieuwe studiocomplex is zelfs helemaal analoog ingericht, en de comebackplaat ‘Zeitgeist’ van The Smashing Pumpkins maakt volop gebruik van analoge taperecorders; juist vanwege het typsiche ‘verzadigde’ geluid, met analoge vervorming.

Praktisch zijn spoelenrecorders niet; daarom werd de compact cassette (voor in je Walkman) in de jaren ’70–’80 al snel de standaard voor niet-professionele muziekliefhebbers. Miljoenen mensen gingen de straat op met een Walkman en konden zo hun muziek altijd meenemen. Het moge duidelijk zijn waarom de compact cassette van de jaren zeventig tot late jaren negentig naast de lp - en later de cd - het meest gangbare format was voor vooraf opgenomen muziek; voor home-recording zelfs lange tijd het enige.

De voorbespeelde tapes zijn al lang uit de winkelrekken verdwenen en hoewel de compact cassette nog een hele tijd dapper weerstand heeft geboden, heeft de opkomst van audioboeken (mindere kwaliteit maakt bij spraak alleen toch weinig uit) en microcassettes voor voice-recorders niet kunnen voorkomen dat de cassette het in de jaren negentig moest afleggen tegen nieuwe digitale ontwikkelingen. In eerste instantie, dankzij de opkomst van de mini-disc als draagbaar format van hogere geluidkwaliteit, met verbeterd gebruiksgemak (direct naar een gewenst nummer ‘zappen’ bijvoorbeeld) en vervolgens de mogelijkheid om zelf cd’s te branden. Een paar jaar later waren die formats zelfs alweer achterhaald; nu wisselen mp3’s over het internet met gigabytes tegelijk van plaats en thuis met groot gemak van harde schijf naar mp3-speler.


Tapeworm fragment 1

Muzikale tapecultuur

Audiotape is al vroeg ontdekt door geluidkunstenaars en experimentele muzikanten en componisten. Karl Heinz Stockhausen, Pierre Schaeffer en de school van de Musique Concrète zijn de voorlopers op het gebied van het letterlijk opsnijden van geluidbanden, maar ook in het overal en nergens opnemen van ‘gevonden geluiden’ en die inpassen in ‘symfonische’ composities. Audiotape maakte het ook mogelijk om muziek en geluidkunst te produceren die niet langer uitgevoerd kon worden door muzikanten. Delays, echo’s en het heen- en weer blijven ‘stuiteren’ van geluid van de ene naar de andere band, brachten totaal nieuwe sonische mogelijkheden waarvan velen dankbaar gebruik maakten. Niet alleen in de voorhoede overigens, ook in meer populair vaarwater. Zonder de technische vooruitgang in audiotape waren meesterwerken van Frank Zappa of The Beatles en The Beach Boys nauwelijks denkbaar geweest.

Het mag dan ook weinig verbazing wekken dat in de jaren sinds Stockhausen en Schaeffer vele generaties geluidkunstenaars en componisten zijn blijven experimenteren met audiotape. In heel recente tijden vinden we in Wouter van Veldhoven een prima en verrassend jong voorbeeld van iemand die hedendaagse composities opbouwt uit weinig tot niets meer dan gemanipuleerde audiotape; van spoelenrecorders tot compact cassettes.

Tapeworm fragment 2 by hard//hoofd

Tegenwoordig steken bands als Deerhunter en The Dirty Projectors hun liefde voor het format niet meer onder stoelen of banken en brengen ook weer cassettes uit, vaak met exclusief materiaal. Een zekere nostalgische romantiek kan hen daarbij niet ontzegd worden. Die spreekt ook voluit in het boek ‘Mixtape: The Art of the Cassette Culture’ van Thurston ‘Sonic Youth’ Moore. Volgens Moore is de filosofie achter het liefdevol bijeenrapen en op volgorde zetten van gekozen nummers - en het in veel gevallen zelf ontwerpen van een hoesje voor een compilatiecassette - ook een waardevol sociaal gegeven: een manier van communicatie door middel van muziek en liefde voor juist die specifiek gekozen nummers op de mix-tape.

Inmiddels is een ware subcultuur ontstaan waarin experimenteel werk op cassette een klein, maar gestaag groeiend publiek heeft gevonden dat met aanschaf een fysiek en, zeker door de vaak beperkte oplagen, aardig ‘uniek’ product bemachtigt dat niet over het hele web zwerft, waardoor de waardering in de luisterervaring vis-a-vis het werk ook verandert. Je moet er immers een tapedeck voor hebben en als je geen auto-reverse hebt de cassette omdraaien. Ook klinkt een cassette voor “cd-oren” aanmerkelijk anders, waardoor je gaat opletten hoe de artiest in kwestie de beperkingen van het releaseformat in de vorm van een cassette al dan niet gebruikt heeft tot zijn of haar voordeel. Experimentele muziek die anders wellicht vermalen was tussen de biljoenen mp3’s op het internet of nooit uitgebracht had kunnen worden (of nooit gemaaakt zou zijn, waar er immers ook specifiek voor het cassetteformat gecomponeerd wordt), vindt zo een publiek via labels als Ash International, Tochnit Aleph en The Tapeworm.

The Tapeworm

Nomen est omen voor The Tapeworm, want als een soort lintworm baant het label zich een weg door de vastgeroeste structuren van een muziekindustrie die moord en brand schreeuwt vanwege teruglopende verkopen, maar natuurlijk gewoon zelf de boot gemist heeft door niet te luisteren naar de wensen van de consument. Die wil óf een fysiek product dat meerwaarde heeft óf een vrijelijk verkrijgbaar product dat ook nog eens van redelijk slechte kwaliteit mag zijn. Voor dat laatste betaal je niet, voor het eerste trekt men grif de portemonnee. Concertkaarten vliegen immers bij steeds hoger wordende prijzen bij de vleet de deur uit en deluxe edities van platen en cd’s vinden gretig aftrek. Het run-of-the-mill cd-product heeft zijn langste tijd gehad; de koper wil exclusiviteit en bonuswaarde. Die kan liggen in een mooie uitvoering qua artwork, extra nummers, audiofiele kwaliteit of exclusiviteit. Of, zelfs, in een gelimiteerde cassette.

Tapeworm fragment 3 by hard//hoofd

The Tapeworm bracht in augustus 2009 ‘Spool’ van turntablemagiër en –bassist Philip Jeck uit in een oplage van 250 exemplaren die razendsnel uitverkocht. De derde release van de hand van Stephen O’Malley was nog sneller weg. De naam van het label zoemde rond over forums; op eBay dook de O’Malleytape op voor aardige bedragen en mensen begonnen zich af te vragen wie of wat The Tapeworm was. Enigmatisch in ieder geval en weinig spraakzaam, maar gelieerd aan het grote Touch (noem het géén platenlabel!). Inmiddels heeft The Tapeworm met een vast schema van twee releases per maand een palmares opgebouwd waarop ook Biosphere, Fennesz, Derek Jarman, Jean Beaudrillard, Simon Fisher Turner en Leslie Winer prijken.

The Tapeworm hult zich graag in steevast uniforme zwart-witte hoezen en laat het gepresenteerde werk het verhaal vertellen. Dat is een historie die niet uitgaat van een nostalgische liefde voor het cassetteformat, maar juist van een hedendaagse visie. De beperkingen van de cassette stellen de muzikanten voor uitdagingen. De één (Simon Fisher Turner) gebruikt de cassette - zoals Schaeffer eerder deed - voor veldopnamen en verknipt deze. Leslie Winer neemt op haar boombox in de slaapkamer rokerige avant-triphop op, en Biosphere knutselde op zolder electropopdeuntjes in elkaar. Techno-DJ Stefan Goldmann neemt geen pompende set op, maar speelt gitaar en wel zo dat als je op een auto-reverse deck de cassette ‘flipt’ de beat precies gelijk staat en je in dezelfde ‘fase’ door kunt luisteren. Zo kun je met één knop en één cassette dus zélf de compositie nader bepalen.

__________

THE TAPEWORM COMES ALIVE!
Het nieuwe Utrechtse initiatief PAUME dat zich richt op het presenteren van avant-garde en urbane media exploraties stelde het label zelf voor de uitdaging om een volledige avond te cureren. Onder de noemer THE TAPEWORM COMES ALIVE! neemt The Tapeworm op de slotavond van het Le Guess Who? Festival bezit van heel Theater Kikker. In een doorlopende revue presenteert het label concerten van triphop-grondlegster Leslie Winer, geluidkunstenaar Leif Elggren, electropop artiest Zerocrop en het onbekende noisy collectief Ananizapta. Huishoesontwerper SavX exposeert zijn tekeningen, er is videokunst van Elggren en People Like Us te bewonderen (de laatste ook analoog “plunderphonics”-achtig samengesteld uit archiefmateriaal) en PAUME presenteert een ‘commisioned piece’ van Philip Marshall gebaseerd op veldopnamen gemaakt in Utrecht. Ter gelegenheid van deze avond verschijnt bovendien een gelimiteerde cassette die alleen daar en dan te koop is met daarop een dwarsdoorsnede van de labelcatalogus; wederom in een doorlopende parade. De cassette en cassettecultuur (sonisch, maar dus ook qua video) is springlevend en daarvan getuigt THE TAPEWORM COMES ALIVE! een avondlang op 28 november aanstaande. Haal die boomboxes, gettoblasters en Walkmans dus maar uit de mottenballen, want de cassette is terug van nooit weggeweest.

___________

www.paume.nl
www.tapeworm.org.uk/
www.tapeworm.org.uk/ttw25.html
www.leguesswho.nl

Mail

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen