Asset 14

Onder het mom van fictie

Onder het mom van fictie

Ella Kuijpers bezocht ‘All Inclusive’, een voorstelling die choqueert en de grens tussen fictie en realiteit volledig doet vervagen – maar niet op een goede manier. Het nastreven van catharsis heiligt niet alle middelen, aldus Kuijpers.

‘All Inclusive’ is een voorstelling gemaakt door de Duitse theatermaker Julian Hetzel die op dit moment door Nederland tourt. Ze gaat over de schoonheid in destructie, de esthetisering van oorlog en hoe de kunstwereld hierop reageert. Hetzel staat bekend om zijn theater waarbij de zogenaamde vierde muur wordt doorbroken. Het doorbreken van die muur maakt dat de grens tussen theater en realiteit vervaagt, omdat het publiek direct wordt aangesproken. Je kunt je dan niet langer verschuilen achter het feit dat je ergens naar zit te kijken, want je wordt onderdeel van de voorstelling. En dat heb ik gemerkt.

Aristoteles introduceerde de werking van catharsis in de Griekse tragedie. Eleos (medelijden) en fobos (angst) zijn emoties die het Griekse theater moest opwekken, zodat het publiek wordt gereinigd. Ook in ‘All Inclusive’ lijkt catharsis een rol te spelen. Er valt wat voor te zeggen, maar ik vraag me af of theater niet ook een moraal moet kennen.

In het Griekse theater werd catharsis behoorlijk serieus genomen. Zo werden slaven ingezet om gruwelijke gevechten uit te beelden. Deze gruwel zou emotionele zuivering opleveren bij het publiek. Hoewel hedendaags theater zulke taferelen niet zal herhalen, riep ‘All Inclusive’ bij mij de vraag op of theater wel alles mag tonen, onder het mom van fictie.

De voorstelling is op zijn zachtst gezegd paradoxaal. Ze neemt kunst op de hak door een rondleiding in een museum te tonen, waarbij de rondleider pretendeert met haar uitgekozen kunst te kunnen uitleggen welke schoonheid verborgen zit in oorlogvoering. Ze toont geluidsfragmenten van bombardementen, geïmporteerd gruis van een platgebombardeerd gebouw en zet zelfs haar eigen moord in scène. Hetzel koos ervoor om echte vluchtelingen uit onder andere Syrië, Irak en Maleisië, die speciaal voor deze ene uitvoering van de voorstelling waren gevraagd, deel te laten nemen aan de rondleiding. Voor hen was de kunst te herkenbaar en pijnlijk. Ze verlieten de rondleiding meerdere keren uit afgunst voor het getoonde.

Ook al participeerden de vluchtelingen vrijwillig in deze voorstelling, dan nog vraag ik me af of Hetzel niet te ver ging.

Wat ik in het stuk zag, was dat er een parodie werd gemaakt op een museumrondleiding. Daardoor vormde het een kritiek op die rondleidingen, waarin zogenaamd gepretendeerd werd vat te kunnen krijgen op de werkelijkheid, terwijl ze werd gemaakt door mensen die een te grote afstand tot het onderwerp hadden. In deze theaterrondleiding namen echter echte vluchtelingen deel. Voor hen was de getoonde kunst geen kunst, maar gruwel. Tenminste, in de ‘echte wereld’. En ook al waren de getoonde kunstwerken nep (omdat ze onderdeel waren van theater), dan nog denk ik dat ze obsceen waren voor de vluchtelingen, zoals ze ook in de voorstelling lieten blijken. En daarmee is Hetzel eigenlijk net zo bot en toont hij net zo weinig begrip als de rondleider uit zijn eigen voorstelling.

Het zien van de gruwelijke taferelen was niet leuk meer, zeker niet in het kader van ‘theater’. Het was niet grappig, artistiek of interessant. De grens tussen de voorstelling en de realiteit was compleet vervaagd. Het werd écht. En naar. En ook al participeerden de vluchtelingen vrijwillig in deze voorstelling, dan nog vraag ik me af of Hetzel niet te ver ging. De bezoekers van de rondleiding waren onderdeel van het theater, maar voor hen zijn oorlogsbeelden en
-geluiden vast geen kunst. De reële angst van de vluchtelingen schuurde met de fictieve werkelijkheid.

Ook al is kunst fictie, ze kan dicht bij de realiteit komen. Dit kan belangrijk zijn als kunst de enige manier is om dingen aan de kaak te stellen of bijvoorbeeld de absurditeit van onze werkelijkheid te tonen. Ik denk echter dat kunst, en daarmee theater, ook een moraal moet hebben. De boodschap van een stuk gaat aan mij voorbij als het enige wat me bijblijft iets heftigs of obsceens is. Catharsis mag dan een helende werking hebben, maar theater kan niet alles tonen onder het mom van fictie.



Beeld: Julian Hetzel

Mail

Ella Kuijpers (1994) is Hard//hoofd-redactielid en studeert Cultural Economics and Entrepreneurship. Ze draait elke dag Michael Jackson. // ella@hardhoofd.com

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
Lees meer
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen