Deprecated: Required parameter $apivalid follows optional parameter $idform in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/plugins/contact-form-7-mailchimp-extension/lib/find.php on line 295

Deprecated: Required parameter $id_or_email follows optional parameter $avatar in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/themes/hardhoofd6/functions.php on line 370
Hard//hoofd - Memory Machine: (Op)nieuw herinneren
Asset 14

(Op)nieuw herinneren

‘Ik maak theater omdat ik het over het nu wil hebben, wat er nu wordt gezegd, gedacht, gevoeld en geschreven’, zei een theatermaker me laatst (als ik het me goed herinner). Om me heen merk ik dat de term regisseur steeds vaker wordt vervangen door theatermaker, en theatermaker door kunstenaar; dat ook in theater de grenzen tussen verschillende kunstdisciplines vaag zijn, en de keuze voor het maken van een performance, theater- of dansvoorstelling en geen boek, film of fotoserie een bewuste is. Een keuze voor het heden. Podiumkunst bestaat enkel in het hier en nu, op het moment dat iemand iets doet en een ander ernaar kijkt of luistert, en er eenmalige relatie tussen uitvoerder en toeschouwer ontstaat. De speler doet nooit twee keer hetzelfde, de toeschouwer op de volgende dag ziet en hoort nooit hetzelfde als de toeschouwer de dag ervoor.

Die actualiteit geldt niet alleen voor de creatie, maar ook voor iedere keer dat iets gespeeld wordt. Elk moment, elke voorstelling of opvoering is tijdelijk, vergankelijk, onherhaalbaar en altijd weer anders. Zodra je met je ogen knippert, is het nu alweer een ander nu. Zodra de lichten weer aan gaan en mensen hun handen tegen elkaar klappen is het voorbij en bestaat het werk enkel nog in de herinnering. Het moment deelde je dan wel met de andere toeschouwers en luisteraars, maar de herinnering vormt zich in ieders gedachten anders; en zo vervormt en vermenigvuldigt het werk zich gedurende de tijd op ontelbaar veel manieren. Iedere registratie, iedere getuigenis, ieder verhaal is anders, en beschrijft nooit wat het was. Kortom: je had erbij moeten zijn.

Illustratie: Agnes Loonstra

Daarom ging ik een tijd geleden naar de heropvoering van de acht uur durende performance Het is theater zoals te verwachten en te voorzien was. Jan Fabre schreef er in 1982 geschiedenis mee, ik kende het alleen van de verhalen en uit de boeken. Ik ging zitten, de lichten doofden en ik was verbaasd over de tijdloosheid van de voorstelling. Het was een werk met niet alleen nieuwe spelers maar ook een nieuw publiek, in een nieuwe wereld waarin we dertig jaar van goede en slechte kunst, mooie en middelmatige performances en miljoenen youtube-filmpjes verder zijn. Dertig jaar waarin veel veranderd is, die ik niet heb meegemaakt en waardoor ik nooit heb kunnen ervaren wat er toen zo baanbrekend was aan Het is theater zoals te verwachten en voorzien was. Ook de geschiedenis ken ik uit de boeken; hoe de performance art vanuit de beeldende kunst invloed kreeg in het theater; hoe de Poolse theatervernieuwer Jerzy Grotowksi het menselijk lichaam en echte, niet geacteerde uitputting op het podium zette; hoe beweging en beelden niet meer ondergeschikt hoefden te zijn aan de tekst maar gelijkwaardig naast elkaar werden gebruikt; en dit alles en meer voor theater zorgde dat tegen de verwachtingen van de toeschouwers toen in ging.

Met tijdloosheid bedoel ik dat ik geen enkel moment dacht ik aan het verleden, aan wat Fabres voorstelling toen teweeg moet hebben gebracht of wat een oud stuk nu kan betekenen. Er was enkel het nu, de volle acht uur lang. 

Het valt op dat meer baanbrekende performers en choreografen die de jaren ’70 en ’80 met totaal nieuwe voorstellingen, wars van repertoire, hun stukken in de geschiedenis willen schrijven en ze hernemen. Rosas, het dansgezelschap van Anne Teresa de Keersmaeker, voert regelmatig eerder gemaakte stukken op. Ik ontdekte Drumming, een stuk uit 1979 op de muziek van Steve Reich met dezelfde titel. Op het moment dat het begon vergat ik op slag het jaartal, werd diep geraakt door wat de dansers en muzikanten hier, nu mij toonden en speelden, en liet in mijn gedachten en lichaam een nieuwe herinnering schrijven.

Kunstcriticus Eric Min bezocht bijna vijfentwintig jaar later voor de tweede keer hun wereldberoemde stuk Rosas danst Rosas (1983) en toetste zijn herinnering. "Geen moment vraag ik mij nog af of deze herneming met monumentenzorg te maken heeft, met het noodzakelijke bergingswerk van mijlpalen uit ons erfgoed of met zin en onzin van repertoiretheater." Hij concludeerde dat door een heropvoering de eigenheid van het werk een nieuwe laag kan krijgen: "het particuliere wordt algemeen, het unieke herhaalbaar."

Zo kan telkens opnieuw het werk zich vervormen, een hedendaagse herinnering worden gecreëerd.
Het Nederlands gezelschap Schwalbe is net begonnen aan een reeks nieuwe oude voorstellingen. Kort geleden besloten ze hun eerste voorstelling, Spaar ze, iedere vijf jaar te spelen tot er niemand van hun meer in leven is. “De betekenis van de voorstelling zal veranderen. Doordat de wereld om ons heen verandert, doordat we ouders worden, misschien niet meer kunnen springen en doordat we uiteindelijk met elkaar afwezigheid om zullen moeten gaan.”
Ik kijk er nu al naar uit om het me opnieuw te herinneren, telkens een nieuwe herinnering.

Mail

Roos Euwe

Agnes Loonstra is een illustrator uit Utrecht die, naast het maken van kleurrijke en humoristische illustraties en animaties, ook zangeres is in de Nu-Folk band Wooden Soldiers en retro-act Charmony. Ze houdt ook erg van katten en elpees.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen