BNN pretendeert jonge televisie te maken. Hoe doen ze dat en wat is hiervan de schade?" /> BNN pretendeert jonge televisie te maken. Hoe doen ze dat en wat is hiervan de schade?" />
Asset 14

De BNN-formule

BNN wordt geregeerd door middelbare mannen die zeggen televisie te maken voor een jonge doelgroep. Waar BNN begon als een progressieve omroep, lijkt daar nu niet veel meer van over te zijn. Programma's en formules worden herhaald; De Lama's wordt De Badgasten. Michiel rekent uit hoe dat komt.

BNN pretendeert jong, brutaal, vernieuwend en spraakmakend te zijn. Dat leek althans de inzet toen de omroep in 1997 werd opgericht door programmamaker en professioneel relschopper Bart de Graaff. Hij kreeg destijds de hulp van Gerard Timmer, Willem de Bois, Frank Timmer en later Laurens Drillich, mannen die daarvoor allen belangrijke sleutelrollen vertolkten bij piratenzender Veronica. Een goed team, zou je zeggen, om de beoogde vier peilers van progressiviteit te waarborgen.

Inmiddels is BNN allang niet meer jong, niet brutaal, niet eens echt spraakmakend en al helemaal niet vernieuwend. Het boegbeeld is overleden en de vier anderen hebben stuk voor stuk hun plek verruild voor belangrijke hoge functies in televisieland. De omroep wordt sinds 2007 geleid door Patrick Lodiers, een sympathieke en empathische man van middelbare leeftijd, die erin is geslaagd van integer kijken zijn handelsmerk te maken. Hij geeft richting aan een handvol succesvolle, goedgelukte en stralende televisiepersoonlijkheden. De zender lijkt ermee de zwakke echo van wat het ooit probeerde te zijn. Toch wordt nog altijd het oude imago krampachtig hooggehouden. Hoe spelen ze dat toch klaar, en wat is daarvan de schade?

Formules

Om het imago hoog te blijven houden gebruikt BNN een formule die eindeloos wordt herhaald: (bekend) gezicht + product/ locatie + tegenkleur = leuk (of, sinds 2007: oprecht). Met deze eenvoudige invuloefening is het mogelijk een aanzienlijk deel van de BNN-programmering sinds de dood van Bart de Graaff te analyseren: Filemon Wesselink + heroïne = leuk, Sophie Hilbrand + bungeejumpen = leuk, Patrick Lodiers + iemand in een rolstoel + technofeestje = oprecht, Dennis Storm + een stukje van Valerio Zeno’s vlees = leuk, Valerio Zeno + zieke jongen + relativerende grap = oprecht, Patrick Lodiers + nierpatiënt + spelshow = oprecht.

BNN pretendeert vernieuwend te zijn, toch is op basis van alleen al deze formule vrij eenvoudig te zien dat BNN herhaalt. Vooral de out-line wordt steeds opnieuw gekopieerd. Neem alleen al het voorbeeld van het succesvolle programma De Lama’s: er komt een eind aan de reeks, er is plek vrijgekomen voor nieuwe comedy, en BNN komt met het nieuwe concept De Badgasten: fluorescerend groen wordt fluorescerend blauw, de ‘leuke gekke’ naam wordt domweg een andere ‘leuke gekke’ naam. Alle contouren van het oorspronkelijke concept worden een op een gekopieerd.

De zuigende werking van deze herhalingsdrang zie je vrij helder sinds het eerste seizoen Spuiten en Slikken (2005), een reeks afleveringen over seks en drugs waarin Filemon Wesselink per aflevering een ander soort drugs uit zou proberen. Voorafgaand aan de veelbesproken uitzendingenreeks werd hem in verschillende media steeds dezelfde vraag gesteld: ben je niet bang dat je erin zal blijven hangen? Waarin blijven hangen? Nou, die drugs die je gaat proberen. Nee hoor, want er is een heel team omheen, en ik ga alles maar één keer doen.

Zeven jaar later maakt Filemon Wesselink nog altijd vergelijkbare itempjes op nationale televisie waarin de succesformule is: (hijzelf) + product/locatie + tegenkleur = spraakmakend, brutaal of jong. Met andere woorden: ook itempjes maken op nationale televisie heeft een vergelijkbare verslavende werking; hij is dan niet verslaafd geraakt aan de uitgeprobeerde producten, maar zijn hang naar het maken van vergelijkbare reportages herbergt alle symptomen van verslaving.

Ook BNN’s profilering als een jongerenzender is een schijnvertoning. Vooral de gelukte, welbespraakte gevallen komen aan het woord. Succesvolle jongeren mogen weloverwogen spreken over gematigde zaken en hoezeer ze daarin zijn geslaagd. Ze worden daarin afgewisseld door de rand- en probleemgevallen die ondanks alles prima kunnen leven. De optelsom van beiden zou daarmee een afspiegeling van de doelgroep zijn, maar dat is het niet; het is het clichématige beeld dat de gemiddelde Nederlander van de doelgroep heeft. Het fenomeen ‘jongeren’ wordt als onderwerp in zijn eenvoudigste vorm behandeld om af te kunnen vinken.

BNN zegt brutaal en spraakmakend te zijn, en toegegeven, het percentage veelbesproken programma’s dat BNN door de jaren heen maakte is hoog. Toch lijkt ook elke hype precies hetzelfde profiel te hebben, en voldoet het keer op keer weer aan de formule. Het heeft er zelfs alle schijn van zorgvuldig gecreëerd, gepland en uitgestippeld te worden.

Spraakmakendheid lijkt niet het vehikel voor debat maar het doel op zich. De hype wordt steeds opnieuw weer in het publieke debat gerechtvaardigd met het argument dat daarmee bepaalde onderwerpen bespreekbaar worden gemaakt – praten over drugs, praten over seks, praten over nierdonoren – maar dat is zelfbevestigend. Natuurlijk gaat iedereen er over praten wanneer mensen op tv heroïne roken, of elkaar opeten. De Donorshow van BNN heeft zogenaamd nierziekte als onderwerp op de agenda gezet, maar stond dat onderwerp niet allang op de agenda toen de oprichter van de omroep tien jaar ervoor stierf aan precies dezelfde ziekte? Is het niet veel eerder een zeker aandachtstekort dat ertoe heeft bijgedragen dat een breed uitgemeten discussiepunt juist gerecycled moest worden? Het opvallende aan de vermeende BNN-spraakmakendheid is dat het niet spraakmakend is.

Mentaliteit

Leg BNN eens voor de grap naast de VPRO. De VPRO heeft altijd het profiel van een jonge, tegendraadse omroep gehad – zonder daarmee uitvoerig te koketteren. Dat zit ‘m niet in het soort publiek dat ernaar zou moeten kijken. Evenmin zit 'm dat in de vermeende jongheid van presentatoren: bij BNN zie je veelal vrolijke, brutale en assertieve mensen die een jonge, frisse indruk moeten maken met Kinki-kapperkapsels, onvoorwaardelijke openheid met betrekking tot sekservaringen, snelle wagens waar je in zou moeten willen rijden, en wild bewegende camera’s die wiebelend met je meelopen zodat je de hele tijd hip en happening het beeld in en uit kan springen. Stuk voor stuk eigenschappen waarmee BNN zich jong en fris schijnt te willen voelen.

De VPRO moet het veel eerder hebben van een zekere mentaliteit, een manier van denken over programmamaken. Een progressieve, vervreemdende, steeds van invalshoekhoek veranderende instelling die noodzakelijk is om zichzelf opnieuw uit te kunnen vinden. Het zit ‘m niet in het uiterlijk vertoon, het zit ‘m niet in de fletse groenheid van het felgroene Lama-matje waar je zo lekker hip op kan improviseren (de frisse jonge versie van acteren). Het zit niet in de out-line, het is de mentaliteit die maakt dat je de connotaties maakt met vernieuwend – een programmamaker is vernieuwend zolang hij nog in staat is steeds opnieuw weer van systeem te veranderen, te zoeken, onderzoeken, inzoomen, uitzoomen, beschouwen, graven, verbreden en verdiepen.

Marktdenkers

Waarom kan BNN dat niet? BNN heeft inmiddels een marktaandeel op het gebied van jongheid, brutaliteit, spraakmakendheid en vernieuwing: het is het toonbeeld van marktdenken in een tijd waarin de enige manier om over televisiemaken te mogen denken blijkbaar een economische is. Nederland is een land van marktdenkers en daar is onze cultuur een afspiegeling van: de manke is hier artiest, de allochtoon is hier knuffelbaar. Elke niche wordt uitgehold, en het symbool voor deze uitholling is deze zogenaamde jongerenomroep, met een gestorven nierpatiënt als oprichter – want dát soort dingen raakt ons: dat in dit land zelfs nierpatiënten ‘ook gewoon maar mensen zijn’; zo ontzettend gewoon dat ze zelfs een zender op kunnen richten. Mensen die werkelijk capabel zijn voor zoiets – bijvoorbeeld mensen met een zeker inzicht of een zekere ervaring – worden overgeslagen, omdat een handvol rijke mannen van middelbare leeftijd destijds geld heeft gezien in deze magische contrastwerking: nierpatiënt + televisiezender = oprecht, jong, brutaal, spraakmakend én vernieuwend. Dat alles bij elkaar maakt natuurlijk niets uit.

Het is alleen zorgwekkend dat iedereen erin trapt. In een tijd waarin ministers snijden in cultuur, beleidsmakers schrappen, en er in Nederland alleen voor elke uitzondering een plekje is, houdt BNN de plek bezet voor progressiviteit, ontwikkeling, verbreding en verdieping.

Dit is een gastbijdrage van Michiel Lieuwma (Valkenswaard, 1980). Hij is theatermaker, schrijver en performer en werkt bij Orde van de Dag.

Mail

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen