Utopische muziek." /> Utopische muziek." />
Asset 14

Krautrock

Eerst maar even een misverstand uit de weg ruimen: krautrock bestaat niet. De muziek die voor het gemak onder dat label geschaard wordt, is namelijk nauwelijks rock te noemen. En om het Engelse scheldwoord kraut, in de Tweede Wereldoorlog in zwang gekomen om de Duitsers aan te duiden, te gebruiken voor muzikanten die zich veelal affilieerden met de beweging van mei ’68, die een nieuw Duitsland hoopten te creëren, vrij van Nazi-smetten, is op zijn zachtst gezegd onhandig.

Wat dan te zeggen? Kosmische musik? Die naam, Kosmische, heeft zo zijn voordelen. Je weet in ieder geval meteen dat alles mogelijk moet zijn: de ruimte waarin de muziek zich afspeelt is onbegrensd en veel bands zijn ronduit trippy te noemen. Maar dan mis je weer iets anders. Hoe kosmisch is het ‘fahren, fahren, fahren auf die Autobahn’ van Kraftwerk tenslotte? Zijn de exotische volkswijsjes die Popol Vuh gebruikte, niet juist bedoeld om aards te klinken?

Sowieso zijn al die zogenaamd kosmisch angehauchte Duitsers uit de jaren zeventig moeilijk voor een gat te vangen. Wat is de overeenkomst tussen de dromerige soundscapes van Ash Ra Tempel en Tangerine Dream en de soms ronduit barbarische improvisaties van Amon Düül II, de Motorik sound van Neu! en de oerschreeuw van Can-zanger en Samuraimafkees Kenji ‘Damo’ Suzuki? Ze lijken eerder te definiëren door wat ze niet doen, dan door een gemeenschappelijke muzikale eigenschap.

De belangrijkste gemene deler tussen al die verschillende groepen lijkt dat ze zich weinig tot niets aantrokken van heersende muzikale mores. Het instrumentarium waarvan ze zich bedienden had vaak de heilige rock-drievuldigheid van gitaar, bas en drums als beginpunt, maar slechts zelden bleef het daarbij. Soms kwamen er instrumenten bij, veelal synthesizers en drumcomputers, maar ook fluiten, violen en etnische percussie. Vaak ook verdwenen de traditionele instrumenten en ontwikkelden bands zich tot bijna volledig elektronische acts, met de Mens-Machinen van Kraftwerk als bekendste voorbeeld.

Liedjes zijn nooit een prioriteit geweest. Improvisaties, soundscapes, schetsen, of iets dat het midden hield tussen die drie vormen, waren de geprefereerde modus operandi. Wat het verdomd moeilijk maakt om te zeggen wat die hele beweging nu zo goed maakt. Hier is een poging, via een omweg.

Als er een gemeenschappelijke eigenschap is van alle groepen die ik net genoemd heb, dan is het de wil om een nieuw en eigen muzikaal universum te scheppen. De Duitse populaire muziek, Schlager, was onnozel en oppervlakkig en bovendien gingen de wortels ervan rechtstreeks terug naar de Nazistische minister van propaganda, Josef Goebbels. Pop- en rockmuziek kon weliswaar een bevrijdende tegenkracht zijn, maar zat ook diep verankerd in het kapitalistische systeem en was veelal gebaseerd op een toe-eigening van muzikale structuren (blues, gospel) van een onderdrukte minderheid. Bovendien was die muziek niet eigen voor de Duitsers.

En dan wordt het ineens een politiek verhaal: nieuwe muziek voor een nieuwe wereld. Wat Can en Popol Vuh, Amon Düül en Cluster, Neu! en Klaus Schulze uiteindelijk verbindt, is hun verlangen om te breken met oude structuren. Niet om het experiment zelf, maar om een muziek te creëren die niet besmet was door het duistere verleden van hun thuisland of de sinistere kanten van het marktdenken.

Niet alleen de muziek zelf, maar ook de praktijk van het muziekmaken reflecteerde dat verlangen. Wat de Britse muziekpers krautrock heeft genoemd, werd gemaakt in een netwerk van autonome centra, communes en thuisstudio’s. Relaties tussen muzikanten waren veelal gebaseerd op samenwerking, niet op concurrentie. En sterren waren er niet, dat kwam pas toen David Bowie, Brian Eno en Iggy Pop zich ermee kwamen bemoeien.

In de muziek van een paar handenvol Duitsers hoor je een utopische moment terug, die vrijheid waarin het mogelijk lijkt om opnieuw te beginnen. Bijvoorbeeld in de soundtrack die Popol Vuh maakte voor Werner Herzogs film Aguirre, der Zorn Gottes. In die film krijgt de Spaanse conquistador Lope de Aguirre letterlijk een nieuw land in de schoot geworpen, wanneer hij met een groep soldaten op expeditie gezonden wordt in de oerwouden van Zuid-Amerika. Zijn machtslust zorgt er echter voor dat hij de structuur van de oude wereld op de nieuwe wereld wil toepassen. Wat een paradijs kan zijn, wordt een hel wanneer je een loodzwaar kanon door de modder moet zeulen, een dikke en laffe edelman tot keizer kroont en alleen maar droomt van zoveel mogelijk bezit. Aguirre’s expeditie gaat dan ook roemloos, corrupt en hallucinerend ten onder.

In Popol Vuh’s ‘Aguirre I’, dat te horen is in het eerste shot van de film, wanneer de veroveraars afdalen vanuit de bergen van de Andes naar het regenwoud, zitten droom en waarschuwing samen vervat. De koorzang is ijl en hoopvol, maar tegelijkertijd schril, klinkt vertrouwd, maar als niets wat je eerder hoorde. Het geluid komt namelijk niet van een koor, maar uit een machine. Hel en hemel zijn nog mogelijk in dit nieuwe land. De keuzes die je maakt bepalen wat het wordt.

Last Pass of the Andes from Scott Chandler on Vimeo.

Mail

Jeroen van Rooij

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen