Asset 14

Ruigoord als XTC-pil

Ruigoord: wonen mag er officieel niet meer en het industrieterrein van de Afrikahaven heeft het hippiedorp fysiek ingesloten. Met de recente huurverlenging van tien jaar is de toekomst van Ruigoord echter wel gewaarborgd. Er is een bestuur aangesteld om de zakelijke kant van het dorp te organiseren. Op de website telt een klok af naar het veertigjarig jubileum in 2013. De natuur die het dorp zo aantrekkelijk maakte voor vrijbuiters is verdwenen en de ongeorganiseerde, anarchistische chaos lijkt veranderd in een geordend bestuurlijk systeem. Wat is er nog over van de idealistische kunstenaarsenclave aan ’t IJ?

In een interview met Vrij Nederland (maart 2011) zegt de zakelijk bestuurder van Ruigoord Dirk de Bruin dat "Ruigoord een bijdrage levert aan de culturele, creatieve en spirituele humuslaag van de stad." De keren dat ik het dorp heb bezocht, kwam ik vooral thuis met een kater en modderige schoenen. En goede verhalen en een verruimde geest, dat zeker. Iedereen die wel eens een festival of feest in Ruigoord heeft bezocht, weet dat zijn bezoek (met of zonder drugs) een trippende en buitengewone ervaring wordt door bands en DJ’s, kunstzinnige bouwwerken, door ontmoetingen met mensen die namen hebben als Boself, Blowey en Homeopiet en door de entourage van het dorp zelf. Helemaal nu de industrie pal voor de deur staat, weet je niet wat je ziet. Immense opslagtanks van het havenbedrijf staan als rare reuzenpaddenstoelen vlak naast de kerk en als je door het dorp loopt, zie je op nog geen vijftig meter afstand de grote wieken van de windturbines ronddraaien. Dat alleen al maakt een Ruigoordtrip behoorlijk psychedelisch.

Beeld: Catharina Gerritsen

Een vervallen dorp bij Halfweg

Maar is Ruigoord slechts een plek waar je goed kan feesten? Staan de langgekoesterde en zwaar bevochten idealen uit de beginjaren eigenlijk nog overeind? Is Ruigoord niet louter nog een XTC-pil: een kortdurende vlucht uit het dagelijkse leven, vol mooie kleuren, vreemde mensen van wie je opeens innig houdt, dansend in de kerk of onder de sterren, onbegrensde dromen en mogelijkheden - een experience, om maar eens een lekker commercieel woord te gebruiken die niet zoveel met de realiteit te maken heeft. Een beetje aapjes kijken. En, als dat zo is, is dat erg?

Het subversieve avontuur dat Ruigoord heet begon in de politiek gepolariseerde jaren zeventig. Een stel Amsterdamse krakers ontdekte een vervallen en verloren dorpje vlakbij Halfweg, en zag er de ideale plek om hun dromen te realiseren. Die dromen gingen over het leven in een commune waar love & peace en ander hippie-gedachtegoed centraal stonden. Samen met het natuurgebied eromheen zou Ruigoord voor haar bewoners een antwoord kunnen worden op de voortgaande industrialisering en individualisering van de kapitalistische samenleving. Met vrijheid als religie ageerden de krakers vooral tegen de huiselijkheid: geen huisje-boompje-beestje, maar poepen in de bosjes, vrije seks, gemeenschappelijke LSD-trips, houtkachels en de-kinderen-mee-naar-India-in-plaats-van-naar-school. De kerk, ironisch genoeg het ijkpunt van het blasfemische Ruigoord, werd gekraakt. De bulldozers, die letterlijk voor de deur stonden om het gebied glad te strijken voor de toen al geplande Afrikahaven, maakten rechtsomkeert.

Homo ludens

In de drie decennia die volgden werd er in Ruigoord gewoond en geleefd, veelal buiten de wet om. De antiautoritaire en anarchistische levenshouding had aantrekkingskracht op de vrijzinnige of opstandige geesten in en om Amsterdam: kunstenaars, hippies, provo’s en andere buitenbeentjes vonden hier een inspirerende plek en ontsnappingsmogelijkheid. Deuren zaten niet op slot, fietsen waren van iedereen en alternatieve gezinssamenstellingen en collectieve drugsexperimenten waren niets bijzonders. Het leven als homo ludens: spelenderwijs grenzen opzoeken, normen en waarden aftasten en rebelleren tegen de gevestigde orde.

Ook voor mijn heftig puberende zus Anna (nu 36) was bovenstaand beeld aantrekkelijker dan de deugdzame opvoeding aan de Amsterdamse grachten die onze ouders voor ogen hadden: op haar zestiende vertrok ze naar de vrijhaven om bij haar veertienjarige vriendje te gaan wonen. School en regelmaat verdwenen uit haar leven: feesten, reizen, drugs en kunst voerden de boventoon. Dit alles binnen de gemeenschap die de bewoners samen vormden, waarin het gevoel van joined family centraal stond. "Dat is nu nog zo, dat gevoel van familie," vertelt Anna. "Vooral op verjaardagen en begrafenissen merk je dat. Dan worden er samen hele grote dingen neergezet, zonder dat er bepaalde regels gevolgd moeten worden. Kortgeleden vierden we een verjaardag en een begrafenis tegelijk: de jarige werd achttien en vierde dit in de kerk, terwijl haar moeder daar lag opgebaard. Een wrang toeval waar we deze oplossing voor vonden."

Anna woont nu weer in de stad, op een woonboot; in een normaal huis zouden de muren op haar afkomen, een erfenis van het Ruigoordiaanse buitenleven. Ze runt een aantal coffeeshops en studeert aan de Rietveld Academie. "Het dorpsgevoel mis ik wel. Het was een ongeschreven regel dat je elkaar wakker maakte als het de moeite waard was, als er bijvoorbeeld opeens een goed feest was ontstaan in de kerk." Maar niet voor iedereen werkte "vrijheid blijheid", het onbegrensde leven dat Ruigoord te bieden had. Anna’s toenmalige vriendje overleed een aantal jaar geleden aan een overdosis. Die tragedie symboliseert de rafelrand van Ruigoord, dat voor een handjevol mensen nog steeds functioneert als opvangdorp. "Het is een gemeenschap die niet zonder zorgen is," zegt Hein de Haan, bestuurslid Bouwkundige van stichting Ruigoord. Hij doelt met deze opmerking op de drugsscene die het dorp ook kenmerkt. "Een aantal Ruigoorders zou zonder het dorp in een of ander instituut belanden. Die zouden echt niet los kunnen rondlopen in de Staatsliedenbuurt."

Beeld: Catharina Gerritsen

Kerkgangers

Onlangs bezochten mijn zus en ik een verjaardag in het dorp. Hoewel het groots was opgezet, deed het niet geforceerd of zelfs maar een beetje gecontroleerd aan: eten voor meer dan honderd man, een spectaculair in elkaar getimmerde verjaardagsstoel van vijf meter hoog, speeches, bandjes, dj’s, en alles gebeurde gewoon. Zonder inleiding, verantwoording, gastenlijst, tafelschikking, ceremoniemeester of kado-moment. Gerben Hellinga, toneelschrijver, mede-grondlegger en boegbeeld van Ruigoord, sprak zijn jarige zoon en uit de kluiten gewassen "familie" toe. "Wij doen alles in deze kerk: drinken, eten, roken en dansen, praten, ruziën, dromen en neuken. Wij zijn de kerkgangers van deze tijd." Als een moderne priester predikte hij in dit voormalig heilige huis vóór cultuur en tegen het bancaire systeem, terwijl het enige overgebleven Mariabeeld verlicht werd door gekleurde discolampen.

Het is typerend voor speeltuin Ruigoord: feestend in een kerk, tornend aan de maatschappelijke regels, uitdagend. Met het goedlopende en levendige cultuurprogramma van de afgelopen jaren – geheel subsidievrij – en met de rijke artistieke historie zwemt het dorp, nog steeds, tegen de politieke stroom in: kunst en andere linkse hobby’s zijn hier regel in plaats van uitzondering. De "strijd" manifesteert zich vooral in een non-conformistische manier van leven, die anders is dan het mij zo bekende stadsleven. Vrijer, uitzinniger en vaak feestelijker. Ambachtelijker ook: bijna alles – de ateliers, de feesten, de kerk – wordt door de Ruigoorders zelf gemaakt, gebouwd of opgeknapt. Een laptop heb ik er nog nooit gezien. In die zin staat het ideaal van onafhankelijkheid en vrijheid nog fier overeind. Praktisch, functioneel en winstgevend is het dorp waarschijnlijk allerminst – zelfvoorzienend, tegendraads en inspirerend zeker wel.

Ook een idealistische beweging als Occupy functioneert vooral op symbolisch niveau: het laat vooral zien dat er mensen zijn – of plekken zoals Ruigoord – die ontevreden zijn over "het systeem", die alternatieven zoeken en deze aanbieden. Of dat daadwerkelijk politieke of maatschappelijke verandering in de hele samenleving teweeg brengt, is een tweede. Maar dat Ruigoord in cultureel opzicht waardevol is, vooral in het huidige klimaat van politieke roofbouw, daar ben ik van overtuigd: niet voor niets is het de thuishaven van nachtburgemeester 100% Isis, van aartsvader van de undergroundscene Willem de Ridder en van wijlen Simon Vinkenoog. Misschien is een Ruigoordtrip voor buitenstaanders zoals ik een kortdurende hallucinatie, dit soort plekken zijn niettemin broodnodig. Hier worden creatieve plannen bedacht en gesmeed. Kunst wordt gemaakt, gesloopt en weer opgebouwd. De grenzen van onze geest en onze maatschappij worden opgezocht en overschreden: Ruigoord is nog steeds een kleurrijk en oprecht antwoord op de sociale en vooral culturele vervlakking.

Mail

Noor Spanjer (Amsterdam, 1982) is freelance journaliste en mediawetenschapper. Als nieuwerwetse minstreel is zij altijd op zoek naar persoonlijke verhalen en daarnaast is ze ideologisch inzetbaar voor feministische zaken en andere nature-nurture kwesties.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen