Brankele houdt van mensen, zowel van de buiten- als de binnenkant. Maar waar zit kriebel nu eigenlijk?" /> Brankele houdt van mensen, zowel van de buiten- als de binnenkant. Maar waar zit kriebel nu eigenlijk?" />
Asset 14

Kriebel

Een veertje dat langs je nek glijdt, of een beestje dat je bijt. In beide gevallen heb je kriebel of jeuk. Maar wat is dat precies? En waarom kan je jezelf niet kietelen?

Kriebel
Het kan één van de fijnste en ook één van de meest irritante gevoelens zijn: kriebel. Zo lekker als een hand die zachtjes met zijn vingers over je rug glijdt voelt, zo hels ondraaglijk is de jeuk die een ferme muggenbult met zich meebrengt. Vlooi-achtige beestjes kunnen ons doen krabben als dolle honden met schurft. Bij sommigen is het innerlijke beest zelfs zo moeilijk te temmen dat ze hun handen ’s nachts met washandjes omwinden om ’s ochtends niet al te veel bloed onder de nagels vandaan te hoeven halen. Dat zijn uiteraard wel de medische gevallen, maar eczeem zit in een klein hoekje.

In eerste instantie werd getracht jeuk te classificeren als een soort pijn. Maar hoewel het inderdaad vaak een onplezant gevoel betreft, kan jeuk niet in het pijn-hokje geschoven worden. Als reactie op een pijnstimulus trek je namelijk het aangedane lichaamsoppervlak weg van de pijnveroorzaker, terwijl jeuk je juist aanspoort diezelfde plek actief te gaan krabben, schuren, duwen, knijpen of anderszins bewerken. Bovendien leggen beide prikkels, hoewel ze ontstaan in dezelfde zenuwuiteinden, een andere weg af naar de hersens. De evolutionaire functie van jeuk bestaat dan ook niet uit het ontwijken en voorkomen van lichaamsschade, maar eerder uit het verwijderen van lichaamsvreemde objecten als parasieten, beestjes en plantendeeltjes – helemaal voor de hooikoortsigen onder ons.

Desalniettemin hebben pijn en jeuk wel wat met elkaar te maken. Pijn kan jeuk namelijk verminderen. De door jeuk voortgebrachte krabreflex functioneert niet alleen als hardvochtige verplaatser van de kriebelbeestjes. Het krabben van de huid is een pijnprikkel die de jeukprikkels onderdrukt, waardoor de hersens tijdelijk minder kriebelige informatie binnenkrijgen. Dit is de reden dat het kruisjes zetten in muggenbulten de kriebel voor even wegneemt. Wanneer Broeder Pijn ten tonele verschijnt, moet Mozes Kriebel rustig achter de coulissen wachten.

Kriebel kan van origine extern of intern zijn, en zo ofwel het perifere ofwel het centrale zenuwstelsel stimuleren. In het eerste geval is er doorgaans sprake van kriebelbeestjes of hun irriterende eiwitafscheiding, zoals bij mevrouw mug, die je bloed nodig heeft voor de ontwikkelingen van haar eitjes en een stollingsfactor in je bloed spuit. In het laatste geval betreft het schade aan zenuwen zoals bij ziektes als Multiple sclerose, of een symptoom van psychiatrische stoornissen als ‘obsessive compulsive disorder’. Jeuk wordt voornamelijk gevoeld in de bovenste twee huidlagen, en kan niet ervaren worden in spieren, gewrichten of organen. Kriebels in je buik hebben is in dat opzicht dus een psychosomatische gewaarwording; het zijn niet daadwerkelijk je ingewanden die jeuken.

Chronische kriebel
Eczeem is een, al dan niet chronische, ontsteking van de huid, waarbij heftige jeuk vaak de meest vervelende bijkomstigheid is. Bovendien induceert het een vicieuze cirkel: hoe meer je jeukt, hoe meer je de huid openkrabt, hoe meer vieze stofjes erin komen die weer meer eczeem en dus jeuk veroorzaken. Er zijn veel verschillende anti-jeuk middeltjes te verkrijgen. De werkende bestanddelen daarin zijn vaak ‘antihistamines’ of ‘corticosteroïden’. De eerste groep bestrijdt jeuk door de vorming van histamine tegen te gaan, een stof die vrijkomt bij allergische reacties. De tweede groep is wat heftiger en gaat de ontsteking zelf te lijf. Omdat deze stoffen de werking van het immuunsysteem echter onderdrukken, heeft veelvuldig gebruik ervan nogal wat bijwerkingen.

Kietelen
Kietelen is een vorm van kriebel die men over het algemeen als plezierig ervaart. Het lachen dat vaak gepaard gaat met kietelen werd door Darwin geïnterpreteerd als anticipatie op plezier. Als kinderen volkomen onverwacht gekieteld worden is hun respons inderdaad eerder ontwijkend dan lachend. De reden dat de kieteldood niet zo populair is in de suïcidale gemeenschap, is dat we er niet in kunnen slagen onszelf te kietelen. Althans niet in zoverre dat we de gewenste lachwekende hoogtes bereiken.

De reden daarvoor is dat de optimale kietel op een onverwachte plek moet komen. Bij het ego-kietelen is het nogal moeilijk de zorgvuldige plaatsing van de kietel verborgen te houden - de meeste mensen, op Lucky Luke na misschien, zijn immers niet in staat zichzelf te snel af te zijn. Dus schakelen de hersens de gevoelsgebieden die over het weldra te kietelen lichaamsoppervlakte gaan al van tevoren in; ze verwachten wat er komen gaat. Tegen de tijd dat je hand de kietelzone bereikt heeft, weet je zelf allang wat er komen gaat, en voelt de kietel slechts aan als elke andere normale betasting van je eigen lichaam. Zelfs in deze sterk geïndividualiseerde samenleving ben je voor een simpel potje kietelen dus nog maar mooi afhankelijk van een welwillende kietelaar – of beestjes.

Mail

Brankele Frank

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen