Het placebo-effect: heerst de geest over het lichaam?" /> Het placebo-effect: heerst de geest over het lichaam?" />
Asset 14

Je brein als medicijn

Het is één van de meest intrigerende fenomenen van het menselijk lichaam: het placebo-effect. En dan heb ik het niet over de impact die liedjes van de gelijknamige band kunnen uitoefenen op adolescente fans. Het gaat hier om het verschijnsel dat het lichaam misleid wordt door de geest. Je krijgt een nonsens-medicijn toegediend en je klachten verminderen, puur omdat je gelooft dat het zal werken. Sommigen zien hierin het bewijs dat de geest over het lichaam heerst. Anderen denken juist hiermee te kunnen aantonen dat de psyche niets meer is dan (neuro)biologische processen. Ik denk dat psyche en lichaam niet twee aparte eenheden zijn en elkaar voortdurend beïnvloeden. De geest is misschien uiteindelijk te herleiden tot hersencellen, maar hierbij geldt wel dat het geheel meer is dan de som der delen. Het placebo-effect toont in elk geval aan, welk geloof je ook aanhangt, dat lichaam en geest ontvankelijk zijn voor elkaars mening.

Als ik ooit moeder word zal ik geconfronteerd worden met situaties waarvan ik nu precies zou weten hoe ze aangepakt moeten worden. Als een kind valt heeft het, tenzij het echt te pletter stort natuurlijk, zoveel pijn als de ouders of omstanders geloofwaardig achten. Let maar eens op, wanneer een kind gevallen is kijkt het direct naar mama of papa. Als die meteen naar hem toerent met een wanhopig angstig hoofd kan het kind niet anders dan concluderen dat het onnoemelijke pijn moeten hebben - huilen geblazen. Tilt de ouder het kind echter met een glimlach op en zegt na het aaien van de bezeerde plek 'niets aan de hand hè', dan zal het kind hoogstwaarschijnlijk z'n reeds in de startblokken gezette tranen inslikken en dit beamen - er schijnt immers niets aan de hand te zijn. Uiteraard zijn moeders gewoon bezorgd om hun poezelige plek-in-de-evolutie-bevestigende kroost, en dus storten de meesten zich meteen op het knullig ter aarde gestorte schepsel. Maar eigenlijk werkt dit averechts, want het kind voelt daardoor meer pijn dan nodig is, en verwordt uiteindelijk tot een zeikerd die bij het minste of geringste gaat janken. Dat ga ik dus niet doen. Hoop ik.

Zoals kleine kinderen de beleving van hun pijn laten afhangen van de buitenwereld, zo doen grote kinderen, volwassenen, dat ook. Al luisteren ze in deze het liefst naar hun eigen mening. Als jij vindt dat iets heel erg pijn doet, doet het dat ook. Denk je aan andere dingen en kan je je leed relativeren, dan doet dezelfde wond minder pijn. Hetzelfde mechanisme gaat op voor het toegediend krijgen van een nep-medicijn. Zolang je in de overtuiging leeft dat die zetpil of dat spuitje je leed zal verminderen, gebeurt dat - tot op zekere hoogte althans. In de farmacie wordt elk nieuw medicijn vergeleken met een placebo. Als vuistregel geldt dat een placebo ongeveer een kwart van de klachten vermindert. Doet het nieuwe medicijn hier niet veel bovenop, dan is het niet de moeite het verder tot ontwikkeling te brengen. Bij antidepressiva is dit percentage zelfs op 75% bevonden, maar dat kan uiteraard ook liggen aan het feit dat patiënten erg opbeuren van een arts die eindelijk eens naar hun problemen luistert. Ook is bekend dat deze medicijnen de ondervonden depressiviteit al na een paar dagen significant verminderen, terwijl de werkzame stoffen toch echt een paar weken nodig hebben om hun functie uit te oefenen.

Hoe kan de psyche de mate van pijn of andere lichamelijke narigheden, voortkomend uit de biologie, verminderen? Afgelopen jaar is er een onderzoek gedaan waaruit een verklaring van het placebo-effect blijkt. Proefpersonen kregen op de ene hand een pijnstillende crème gesmeerd en op de andere een controle-crème. Ze moesten vervolgens aangeven hoeveel pijn ze ondervonden van een soort prikje in hun hand. De pijn bleek 25% minder te zijn bij de hand met de actieve crème. Ha, gefopt! Beide crèmes waren dezelfde controlesmeerseltjes - er zat geen enkele werkzame stof in. Waren de mensen te goedgelovig in de geneeskundige krachten van door witte jassen geautoriseerde spulletjes? Niet alleen dat, want biologisch gezien waren er ook veranderingen teweeggebracht in pijnprocessen. Wanneer mensen verwachten dat een bepaalde behandeling effectief zal zijn, wordt het pijncontrole-gebied in de hersens geactiveerd. Dit veroorzaakt de afgifte van endorfines, lichaamseigen pijnbestrijders. Deze stofjes sturen op hun beurt allerlei signalen langs de ruggengraat naar beneden, waardoor inkomende pijnsignalen al op het niveau van het ruggenmerg worden onderdrukt. De pijnsignalen worden vervolgens in verminderde vorm naar de hersens gestuurd. Placebo's zitten dus niet slechts tussen de oren, ze bestrijden actief de pijn.

Psychologische factoren kunnen dus invloed uitoefenen op het vroegste stadium van pijnverwerking in het zenuwstelsel, op een zelfde manier als opium-achtige drugs als morfine. Niets geen zweverige onzin dus - goedgelovigheid loont! Placebo-effecten blijven niet beperkt tot medicijnen; mensen die decafé koffie drinken worden kwieker als ze denken dat het normale koffie is, en zelfs dronkenschap kan geïnduceerd worden met non-alcoholische dranken. Alles onder het mom van wat niet weet wat niet deert; of dus juist wel deert. Kortom, als ons geloof maar sterk genoeg is, kan een mens 's middags een opkikker krijgen, 's avonds dronken worden en de volgende ochtend de katerhoofdpijn stillen met een simpel glas water. Just keep on believing!

Mail

Brankele Frank

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen