Deprecated: Required parameter $apivalid follows optional parameter $idform in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/plugins/contact-form-7-mailchimp-extension/lib/find.php on line 295

Deprecated: Required parameter $id_or_email follows optional parameter $avatar in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/themes/hardhoofd6/functions.php on line 370
Hard//hoofd - Ik neem soms de trein met dieren
Asset 14

Ik neem soms de trein met dieren

Ik neem soms de trein met dieren

Apen doen ons aan mensen denken en vrouwen noemen we ‘bitches'. Steff Geelen ontmaskert de menselijkheid van dieren en de dierlijkheid van mensen, met behulp van een fictieve gorilla én van hun kat. Hoe stoppen we het geweld tegen dieren, inclusief het geweld tegen het dier in onszelf?

In de moderne fabel De Geschiedenis van een Berg beschrijft Peter Verhelst de tocht van een ontvoerde gorilla. Met vele andere ontvoerde dieren, reist hij in de buik van een schip naar Droomland. Hier leert hij volgens strenge trainingsschema’s met mes en vork te eten, te converseren en te glimlachen.

‘We leerden alles waar ons lichaam niet voor gemaakt leek, en door dat te doen kregen we een nieuw lichaam,’ zegt de gorilla. ‘Af en toe schemerde nog iets door van wie we waren geweest – iemand bracht plots zijn gezicht vlak voor je gezicht en je ontblootte je gebit – maar iedereen van ons was slanker dan voorheen, liep mooi rechtop, hield zijn hand voor zijn mond om te hoesten’.

Ik transformeerde tot een gebrild, gekleed en lezend dier

In een overvolle trein las ik hoe de gorilla zijn dierlijkheid achter zich liet, om net als zijn trainer mens te worden. Terwijl de woorden tot me doordrongen, transformeerde ik in de omgekeerde richting tot een gebrild, gekleed en lezend dier. Ik besefte dat ik, net als de krant-lezende, telefoon-scrollende en door de gangpaden stommelende dieren om mij heen, had geléérd om rechtop te zitten, te converseren en mens te zijn.

Wij mensen zien onszelf graag als wandelende breinen, als wezens die hun eigen dierlijkheid lang geleden in de kiem hebben gesmoord, wat ons in staat stelt om individuele en rationele beslissingen te nemen. Dieren daarentegen beschouwen we als (kudde)lichamen, als wezens in de ban van hun behoeftes en driften. We laten ieder jaar 550 miljoen niet-menselijke dieren in gevangenschap opgroeien, met als doel ze te slachten en door wel-menselijke dieren te laten opeten. Een dier is geen individu, en daarom bezit ze geen rechten.

Tenzij het dier Bubbles heet.

Bubbles, de chimpansee van Michael Jackson, ging mee op tournee en dronk thee met de burgemeester van Osaka. Inderdaad, Bubbles lijkt zo uit de fabel van Verhelst te zijn gestapt. Omdat het gedrag van apen op dat van mensen lijkt, dichten we ze sneller een persoonlijkheid toe dan, bijvoorbeeld, aardwormen. Je kunt je natuurlijk afvragen of Bubbles’ menselijke roem een recht is, of juist een vorm van onderdrukking. In het algemeen geldt dat Dieren die qua uiterlijk of intelligentie minder op mensen lijken, ook op minder menselijk respect hoeven te rekenen. Maar zijn mensen wel slim genoeg om te zien hoe slim andere dieren zijn? En mag de mens daarom wel als maatstaf gelden voor hoe we andere dieren behandelen?

Aardwormen, schrijft Eva Meijer in Political Animal Voices, zijn timide wezens die communiceren via aanraking. Wanneer ze hun weg zoeken naar voedsel, leggen ze hun lichamen over elkaar heen of naast elkaar neer, en bewegen ze zich zij aan zij om de richting aan te geven. Aardwormen kunnen stukken bladeren tillen die groter zijn dan hun eigen lichaam en door de samenstelling van de aarde te veranderen, kunnen ze zelfs een boom verplaatsen. Met de invloed die ze op hun omgeving uitoefenen, leggen aardwormen een indrukwekkende intelligentie aan de dag die sterk afwijkt van de menselijke intelligentie, maar er zeker niet aan onderdoet. Toch lijkt de aardworm, vanuit menselijke ogen bezien, doof, blind en tot weinig in staat.

‘“Wat zijn wij verschillend, hè?” zei het vuurvliegje. “Ja,” zei de aardworm. Daarna dansten zij.’

Net als het vuurvliegje uit de dierenwereld van Toon Tellegen, zou de mens zichzelf naast andere dieren moeten scharen, in plaats van zich erboven te verheffen. De hiërarchie tussen mens en dier vertoont een opvallende parallel met de onderdrukking van gemarginaliseerde mensen. Zo noemen we iemand die zich niet door haar hoofd, maar door lust, instinct of agressie laat leiden, een ‘beest’. Racisme en seksisme uiten zich aan de hand van vergelijkingen tussen vrouwen en personen van kleur, met dieren.

De mal van menselijkheid heeft de vorm van een cis-gender, heteroseksuele, witte man

Denk aan het woord ‘bitch’, dat gebruikt wordt voor vrouwen die zich niet lief, en dus zogenaamd niet ‘vrouwelijk’, opstellen. Of aan de manier waarop het Westen andere culturen sinds het kolonialisme onder zich plaatst met het argument dat ze primitiever en dus dierlijker zijn. De mal van menselijkheid heeft de vorm van een cis-gender, heteroseksuele, witte man. Kun je jezelf in die mal wringen? Dan kwalificeer je als mens. Val je buiten die mal? Dan degradeer je al snel tot iets dierlijks.

Daar waar de grenzen van de ‘menselijke’ mal ophouden, heerst een vacuüm in de taal en juist op die plek huizen we het dier. Vandaar dat we er vaak ten onrechte stilte aan toeschrijven: dieren spreken zogenaamd niet.

Sarah, mijn kat, is bepaald geen stil dier. Haar vorige verzorgers noemden haar soms Maurits, omdat ze zo luid en veel miauwt.

Ik ontmoette Sarah in 2016 bij mijn voormalige huis, waar diezelfde verzorgers haar hadden achtergelaten, erop vertrouwend dat de vriendelijke buurman haar niet zou laten verhongeren. In haar documenten las ik dat Sarah uit het asiel kwam: ze was dus al eerder verwaarloosd. Toen ik verhuisde, nam ik Sarah mee, om te voorkomen dat ze een derde keer aan haar lot werd overgelaten. Dat Sarah heel wat heeft meegemaakt, blijkt uit haar manieren: ze weigert geaaid te worden als ik meer dan een dag van huis ben geweest, ze wacht met eten tot ik naast haar kom zitten, ze kijkt de kat uit de boom als een nog onbekend mens of dier haar pad kruist. Met deze gedragingen brengt ze mij op de hoogte van haar angsten, voorliefden en interesses.

Sarah spreekt dus wel degelijk, je moet alleen op een andere manier naar haar luisteren.

Mijn spreken verandert trouwens ook wanneer Sarah in de buurt is. Omdat ze van abrupte bewegingen of schelle geluiden schrikt, verplaats ik mijn lijf met meer aandacht door het huis. Daarnaast breng ik mijn gezicht vaak dichtbij dat van haar, omdat dat ons beide kalmeert. Niet alleen dieren, maar ook mensen praten grotendeels met het lichaam: drieënnegentig procent van de informatie die een ander mens van mij ontvangt is non-verbaal.

In de fabel van Verhelst, zorgt het krappe maatpak van menselijkheid ervoor dat de dieren compleet afgepeigerd raken, want de hoeveelheid details en opmerkingen die ze te verduren krijgen is oneindig. Met de grootste voorzichtigheid trachten ze in hun rol als mens te blijven, angstig dat bij het minste of geringste het dier weer door hun gezicht breekt. Maar juist wanneer hun emoties de overhand krijgen en ze hun impulsen niet langer kunnen onderdrukken, voel ik me als lezer het meest aan de dieren verwant.

Wanneer hun emoties de overhand krijgen, ze hun impulsen niet meer kunnen onderdrukken, voel ik me het meest aan dieren verwant

Ik vraag me af: zouden we een belichaamde, en dus zogenaamd dierlijke, manier van zijn kunnen omarmen, die de hiërarchie tussen menselijkheid en dierlijkheid opheft en een meer gelijkwaardige manier van samenleven schept?

Een belichaamde manier van zijn betekent juist niet dat we een nieuw regime in het leven roepen om het lichaam ruw aan te onderwerpen. Ik zie veel jonge mensen om me heen die yoga, dieet of mindfulness inzetten als een middel om controle uit te oefenen over dat ‘koppige’ lijf. Nee, belichaming behelst wat mij betreft het laten varen van die controle.

De realisatie dat we ten eerste als een lichaam in de wereld zijn – een lichaam dat ziek kan worden, of aangeraakt, en wat uiteindelijk sterft – jaagt veel mensen de stuipen op het lijf. In plaats van het omarmen van de angst voor onze sterfelijkheid, leren we dag in dag uit dat we succesvol zijn wanneer we met trainingsschema’s, structuur en discipline onszelf zowel mentaal als fysiek beheersen. Met deze levensstijl betalen we de grootste prijs van allemaal. Niet alleen wordt ons idee van menselijkheid ingezet om geweld tegen grote groepen mensen en dieren te rechtvaardigen, maar het resulteert ook in een burn-outmaatschappij vol mensen die de taal van hun eigen lichaam niet meer verstaan.

In de fabel van Verhelst zegt de gorilla: ‘misschien leerde ik spreken en schrijven zoals iemand met alles wat hij op straat vindt begint te knutselen, en daar niet mee op kan houden; het wordt alsmaar groter en grilliger en op een dag neemt hij zijn kleren en zijn tandenborstel en gaat hij in dat bouwsel wonen.’

Misschien begint de zoektocht naar onze verloren dierlijkheid in het bevragen van de regels van de taal

Wij wonen allemaal in de taal. Een bouwwerk dat zich verzet tegen onze pogingen de fundamenten daarvan bloot te leggen. Wellicht begint de zoektocht naar onze verloren dierlijkheid wel precies hier: in het bevragen van de categorieën en regels van de taal die ons allen ongevraagd de wereld in verwoordt.

Wanneer ik voor de zoveelste keer vanaf de Jaarbeurszijde naar perron zeven loop, voel ik hoe mijn lichaam zich aanpast. Schouders lichtjes naar voren gebogen, hoofd naar beneden, om de grote hoeveelheid prikkels buiten te sluiten. Mijn lijf buigt zich af naar links, dan weer naar rechts, om tassen, benen, zwaaiende armen te ontwijken. Vanuit mijn ooghoek zie ik een veulen brabbelend van zijn moeder wegrennen. Hier en daar staan kleine kuddes van op elkaar afgestemde lichamen, al pratend wachten ze. Er hangt een zweetdruppel in mijn nek. Iemand pakt mijn hand vast, geeft me een kopje. Onder mijn T-shirt trekt mijn huid zich samen, vormt kleine bobbeltjes. Ik registreer dat ik kippenvel heb.

Beeld: Bas Bogers via Flickr.

Mail

Steff Geelen is schrijver en performer. In hun werk doet Steff onderzoek naar queerness, dierlijkheid en privilege. Hen publiceerde op Notulen van het Onzichtbare, EXPOSED en Op Ruwe Planken.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
Lees meer
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen