Hoe vaak zeg je nog “je moet het zien om het te geloven”? En als je het dan al zegt, dan gaat het waarschijnlijk om een nieuwe blockbuster, een waanzinnige goochelshow of het nieuwste multimedia videoproject van je favoriete dance-artiest; niet om een intieme, kleinschalige performance van een jonge theatermaker. Toch is dat het eerste wat in je opkomt bij het zien van “Freeze” van Nick Steur, dit jaar afgestudeerd aan de Theateracademie in Maastricht.
Het concept van “Freeze” is even eenvoudig als buitenissig: Steur stapelt natuurstenen op elkaar, op een manier waarvan je, zelfs als je er met je neus bovenop staat, niet gelooft dat het kan. Het klinkt saai, maar dat is het allerminst. Steur stapelt met zenuwslopende concentratie zijn stenen en maakt zo sculpturen. Eenvoudiger, krachtiger, kernachtiger en vooral echter kan theater haast niet zijn. Let dus op: bijgaande foto’s zijn niet bewerkt of gefotoshopt, de sculpturen niet gelijmd of ondersteund. Maar ja, je moet het zien om het echt te geloven.
Stenen stapelen; hoezo?
"Vakanties hebben vaak meer nut voor het werk dan het werken zelf. Vorige zomer was ik aan een Franse rotskust met haar mooie keien. Ik begon ze op elkaar te balanceren en kon niet meer stoppen. Twee dagen lang heb ik het strand volgebouwd met wankele steensculpturen. Op een gegeven moment was ik zo'n tien minuten geconcentreerd bezig met een grote platte steen en toen ik hem eindelijk op het kleine puntje gebalanceerd had, kreeg ik applaus: er had zich publiek om me heen verzameld en ik had het niet eens door. Toen ging er een lampje branden: blijkbaar is dit niet alleen interessant voor mezelf. Al maanden was ik op zoek naar dat lichtpuntje, omdat het afstuderen op de toneelacademie snel dichterbij kwam. In het laatste academiejaar heb ik een uniek soort 'vakmanschap' ontwikkeld, dat stiekem toch al in mijn vingers zat. Al van kleins af aan ben ik stenen aan het verzamelen, verven en balanceren, omdat ik opgroeide aan de Waal bij Nijmegen. Deze performance is voor mij een logisch vervolg op jarenlange onbewuste training."
Wat kun je vertellen over je werkwijze?
"Veel mensen vragen me waar ik de stenen vandaan heb. Ik vind dat een vreemde vraag. 'Uit de natuur', denk ik dan. Soms zoek ik ze, soms vind ik ze toevallig. Het duurt echter wel een tijd voordat ik echt tevreden ben met een sculptuur. Ik kijk naar de steensoort, de hardheid, de kleur, het esthetische effect en natuurlijk hoe ik ze zo moeilijk mogelijk kan balanceren. Veel mensen vragen me of ik de stenen bewerkt, vastgeplakt, geschuurd of geschaafd heb. Meestal krijg ik een rilling over mijn rug bij die gedachte. Wat heeft het voor zin om de stenen te manipuleren? Ik wil juist dat het balanceren zo moeilijk mogelijk wordt. We zijn zo gewend om te denken in termen van efficiëntie, de dingen zo makkelijk mogelijk maken, en dat is zonde. Daar word ik lui, geconditioneerd en a-creatief van. Ik ben op zoek naar een balans tussen mijn eigen wil opdringen en het leven z'n gang laten gaan, maar daar werd ik me pas van bewust dankzij het balanceren: ik kan een beeld voor ogen hebben, maar als het niet past binnen de mogelijkheden van de stenen, zal ik de uniekheid van de stenen moeten toelaten. Ik zal me moeten aanpassen. De sculpturen zijn zodoende een creatie van mij en de stenen samen."
Wat wil je je publiek laten zien?
"Ik probeer de grenzen tussen publiek en podium te laten vervagen. Dan wordt het makkelijker om toegang te krijgen tot het onderbewuste. Dat is belangrijk, want mijn moet werk niet enkel de functie van een televisie hebben. Knopje aan bij de TV is knopje uit in ons hoofd. Zodra ik ergens naar kijk - en televisie is een goed voorbeeld - dan zie ik de wereld als iets waar ik buiten sta. Een toeschouwer zijn is ergens buiten staan. Maar zodra je ergens middenin zit, is het moeilijk om overzicht te hebben en de controle te behouden. Vandaar dat ik mijn publiek er altijd zo veel mogelijk bij betrek, zodat ze de controle eerder verliezen en meer toegang krijgen tot die (half) onbewuste gebieden. Gebieden die we pas aanspreken als we geconfronteerd worden en uit de comfort zone moeten stappen. Pas dan gebeurt er iets."
Tijdens het balanceren van stenen is mijn concentratie zo hoog dat mensen erin meegezogen worden. Ze gaan zich net zo hard concentreren als ik. Het voelt dan alsof we het samen doen. Je durft als publiek bijna geen geluid te maken of te schuifelen, bang om de magie te verbreken. In het beste geval vervagen de fysieke en mentale grenzen. Een hele simpele, ogenschijnlijk doelloze handeling (zoals stenen balanceren) geeft de mogelijkheid om het hier en nu te ervaren. Deze ervaring heeft een echtheidswaarde die ik nastreef in al mijn werk; of dat nu performance, installatie of video is. Ik probeer met gecompliceerde eenvoud te laten zien hoe schoon de werkelijkheid al is. Als je er maar opnieuw naar kan kijken. Die mogelijkheid wil ik graag creëren en delen. Het is dan ook van groot belang dat ik mijn werk continu aanpas. Dat maakt mijn werk steeds uniek, en verbonden met het moment en de plaats. Het maakt het echt."
Freeze! is te zien tijdens
- festival Over het IJ - 7 t/m 17 juli (niet 13) - A'dam
- festival Theater aan Zee - 29 juli t/m 5 aug (behalve 2 aug) - Oostende (BE)
- Najaarscollectie theater Kikker - 11 t/m 15 oct. (data onder voorbehoud) - Utrecht
- festival Fricties - 25 & 26 nov (data onder voorbehoud) - Hasselt (BE)
