Asset 14

Kapitalisme en keuzevrijheid gaan niet samen

Hard//talk: Kapitalisme en keuzevrijheid gaan niet samen

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. Het traditionele economische model, waarin de vraag het aanbod bepaalt, is niet meer van deze tijd, betoogt Lotte Akkerman. Commerciële bedrijven vragen ons allang niet meer wat we willen, zij bepalen het voor ons.

Als het gaat om kapitalisme en keuzevrijheid is een van de meest onvolprezen filmscènes uit de recente geschiedenis één uit The Devil Wears Prada (2006). Protagonist en beginnend journalist Andy wil graag schrijven voor The New Yorker, maar komt terecht op de hoofdredactie van een groot modetijdschrift. Als haar bazin Miranda Priestly (Meryl Streep) moet kiezen tussen twee vergelijkbare broekriemen kan Andy haar lachen niet inhouden. Wat volgt is een vernietigende blik van de hoofdredactrice en een preek over hoe de jonge vrouw kan denken dat ze niks te maken heeft met de in haar ogen oppervlakkige industrie, maar er in werkelijkheid onlosmakelijk mee verbonden is. Haar niet-over-nagedachte blauwe trui is niet zomaar blauw, maar ceruleumblauw. De kleur werd in 2002 geïntroduceerd door een duur modehuis waarna anderen volgden. ‘It filtered down through department stores, and then trickled on down onto some Casual Corner where you no doubt fished it out of some clearance bin’, aldus Meryl.

Iedere keer als ik deze scène zie, probeer ik me aan Andy’s zijde te scharen en haar afkeer van de consumptiemaatschappij te delen. Tevergeefs, want Meryl overtuigt me steeds weer met haar betoog. Zij dwingt ons om na te denken over de ideeën en keuzes die we in een kapitalistische samenleving hebben en maken. Welke daarvan komen van onszelf en welke krijgen we ongemerkt opgelegd?

Onze vluchtpogingen worden opgeslokt, geïncorporeerd en op den duur vormgegeven door het systeem zelf.

In het tweede jaar van de middelbare school leerde ik van mijn economiedocent dat onze vrijemarkteconomie werkt volgens het principe van vraag en aanbod. Bedrijven leveren producten waar onder consumenten vraag naar is en de wisselwerking tussen deze twee partijen beïnvloedt de prijs van die producten. Als ik naar die blauwe trui kijk, de preek van Meryl aanhoor en het beteuterde gezicht van Andy zie, raak ik er echter steeds meer van overtuigd dat het aanbod de vraag bepaalt in plaats van andersom. Tegenwoordig beïnvloedt het aanbod van producten onze manier van denken zo sterk en tegelijk onopgemerkt, dat we denken dat we onze eigen authentieke vraag ontwikkelen terwijl we in werkelijkheid een speelbal zijn van het kapitalisme.

Dit economische systeem speelt niet alleen met de kleur van je trui, maar ook met je sneakers, je bril, je al dan niet zichtbare sokken, je ontharingsrituelen, de inrichting van je huis – met alle ideeën over wat we denken nodig te hebben, wat we moeten doen of zijn. En het gaat nog een stap verder dan dat, want iedere keer als we denken te kunnen ontsnappen aan de constructie van aanbod en vraag, heeft het systeem dat binnen no time door. Onze vluchtpogingen worden opgeslokt, geïncorporeerd en op den duur vormgegeven door het systeem zelf. Minder tijd doorbrengen op je telefoon? Los het op met een (betaalde) app. Niet meer bijdragen aan de vleesindustrie? De supermarkt voegt bloemkoolrijst toe aan het assortiment. Er zijn genoeg andere voorbeelden die in deze richting wijzen: tiny houses, normcore, niet-westerse vormen van denken en ontspannen, analoge fotografie enzovoort.

Eigenlijk zitten we met zijn allen in The Truman Show (1998). We zitten samen met Jim Carrey in zijn bootje, op de vlucht voor het onechte leven. Alleen zullen wij met onze boeg nooit de rand van de bubbel doorboren en de deur naar buiten vinden. De grens verschuift namelijk steeds verder. We zitten in een zeepbel die heel langzaam groter wordt doordat iemand er voorzichtig, bijna onmerkbaar zacht in blaast. Wanneer knapt een zeepbel?

Lotte Akkerman schreef deze bespiegeling op de werking van het kapitalisme in aanloop naar de voorstelling JR van het Vlaamse theatercollectief FC Bergman (‘een satire op de vernietigende aard van het kapitalisme’ – De Standaard). JR is gebaseerd op de gelijknamige roman van de Amerikaanse schrijver William Gaddis. Het is het verhaal van een meedogenloze nieuwe speler in het New Yorkse beurswezen medio jaren zeventig: JR Vansandt, elf jaar oud. De voorstelling is op 16, 17 en 18 juni te zien in de Centrale Markthal/Food Center Amsterdam in het kader van Holland Festival.

Beeld: Still uit The Devil Wears Prada (2006).

Mail

Lotte Akkerman schrijft, leest, redigeert, borduurt, maakt foto's en verzamelt schelpen. Ze houdt niet van verandering. // lotte@hardhoofd.com

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
Lees meer
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen