Asset 14

Buñuel in the Labyrinth of the Turtles

Filmtrialoog: Buñuel

Vol verwachting togen onze redacteuren naar de animatiefilm Buñuel in the Labyrinth of the Turtles, gebaseerd op het leven van de surrealistische Spaanse filmmaker Luis Buñuel. De film vol dromerige beelden roept ook veel vragen op, en redacteuren Mark de Boorder, Rose Doolan en Jihane Chaara kunnen na afloop nog maar nauwelijks werkelijkheid van fictie onderscheiden.

Jihane: Mooi hoe de film begon met de vraag wat Kunst precies is. Hadden jullie verwachtingen vooraf? Ik wist alleen vaag wie Buñuel was – dus ging er open in.

Rose: Ik kende de beste man niet. Ik heb me goed vermaakt, maar vond het jammer dat het verhaal zo compact is, ik had meer mee willen krijgen van de context en tijd waarin het verhaal speelt.

Mark: Ik had geen grote verwachtingen, maar ben groot fan van het surrealisme en heb ontdekt dat animatiefilms me zeer aanspreken. Opvallend dat juist animatiefilms zoveel mogelijkheden bieden voor het surrealisme. Dat kwam hier mooi tot uiting. De filmposter met olifanten op steltenpoten maakte me ook nieuwsgierig, moet ik zeggen.

Jihane: Die gedachte had ik ook, over hoe lekker surrealisme samengaat met animatie.

Rose: Maar vonden jullie de film echt een uiting van surrealisme? Er zaten wel gekke dromen in, maar ik vind het juist realistisch dat dromen geen reflectie van de werkelijkheid zijn.

Mark: Absoluut. Als surrealisme betekent dat wat je ziet voorbij gaat aan de werkelijkheid, of boven de werkelijkheid staat, dan denk ik dat in meerdere scènes de werkelijkheid ontstegen werd.

Jihane: Eens - bovendien had de film een dromerige vibe. Juist omdat er ook 'echte' beelden van wat je net daarvoor geanimeerd zag doorheen kwamen.

Rose: Dat was juist zo realistisch. Bij het filmen van de kinderen dacht ik: dat zal wel overdreven zijn, die lange voorhoofden, maar toen volgden die echte beelden, en het leek precies!

Jihane: Dat was geinig, hoezeer die vreemde tekeningen van mensen leken op het echte beeld. Wat ik bedoelde: er zijn genoeg geanimeerde films waarbij je na verloop van tijd vergeet dat het geanimeerd is, omdat het je zo opslokt. Maar deze film herinnert je er steeds aan dat het slechts een nabootsing is.

Mark: Opvallend vond ik de dromen, zoals waarin Buñuel op een vuurtoren ‘de dood’ ontmoet, al is dat niet direct duidelijk. Steeds lijkt zo’n droom werkelijkheid te zijn: het was niet duidelijk of Buñuel aan het dromen was, of bij zijn volle bewustzijn. Dat was op surrealistische manier vormgegeven.

Rose: Dat vond ik niet. Toen ik het dromentrucje eenmaal doorhad kon ik de dromen duidelijk van zijn echte leven onderscheiden.

Jihane: Voor mij was dat onderscheid ook duidelijk. Die dromen leken ook op elkaar.

Rose: Ja, zijn pluimvee-angst was alom aanwezig in de dromen.

Mark: Maar Buñuel zélf had niet door dat hij in een droom belandde. Hij ondervond het als surrealistisch, en ik vond het mooi hoe dit een metafoor was voor zijn werk.

Rose: Vind je zijn werk dan surrealistisch omdat hij de werkelijkheid nabootste - of na liet spelen, kinderen voor dood liet spelen - om de realiteit uit te drukken? Je zou het ook mockumentary kunnen noemen.

Mark: Goede vraag, maar ik bedoelde vooral het feit dat dit een animatiefilm is. Of zijn werk zelf, zijn documentaire over Las Hurdes, waarvan het maakproces een groot deel van deze film beslaat, surrealistisch te noemen is, betwijfel ik. Als documentaire zou het een waarachtige representatie van de werkelijkheid moeten geven, maar Buñuel probeerde de documentaire nadrukkelijk surrealistische – of liever absurdistische - elementen te geven. Bijvoorbeeld door een geit een nekschot te geven, zodat hij van een rotswand valt. Surrealisme wordt op die manier ‘gecreëerd’.

Jihane: Ik vroeg me ook af hoe dat in de echte documentaire over Las Hurdes gepresenteerd werd. Was het in die documentaire duidelijk dat híj dat nekschot gaf?

Rose: Jammer dat ze die docu niet na de film lieten zien! Hij duurt maar 27 minuten, ik had nog wel geduld gehad.

Mark: De beelden van de echte documentaire die tussendoor kwamen wekten wel de suggestie dat de val van de berggeit opgezet was, omdat je zo’n duidelijk schot hoorde.

Rose: Maar in de echte documentaire was natuurlijk geen schot te horen, want toen had film nog geen geluid. Ik dacht bij die echte beelden: dit ziet er niet uit als een toevallige val, de geit is duidelijk al dood als-ie valt. Dus de vraag blijft: hoe heeft Buñuel deze scènes bedoeld?

Mark: Ik heb even gecheckt op YouTube en er is inderdaad geen geluid, maar je ziet wel de rookpluim van een schot. Al moet je dat maar net weten. Of hij er inderdaad een surrealistisch element aan wilde geven, of het vooral te langzaam vond gaan, weten we niet.

Jihane: De geit moest (volgens mij) vallen omdat het een berg was waar geiten weleens vielen. En dat wilde hij filmen. Zijn cameramannen zeiden ook ‘We kunnen niet eeuwig wachten tot er een geit valt.’ Dus nam hij het zelf in de hand. Maar daarom werd een van de cameramannen ook kwaad, omdat er vreemde dingen gebeurden die hij te ver vond gaan. Het leek of Buñuel na verloop van tijd niet meer integer te werk ging.

Rose: Op het einde deed hij ook niet meer alsof hij de werkelijkheid probeerde te filmen, alles was openlijk in scène gezet, met als doel iets te doen voor de mensen en zijn egocentrisme achter zich te laten. Begrepen jullie welke realisatie hij had na zijn ontmoeting met de dood? Want na die ontmoeting veranderde zijn werkwijze.

Jihane: Volgens mij kwam hij daar tot het besef dat hij zich te veel had laten leiden door zijn eigen wensen en bewijsdrang.

Rose: Een ander punt: ik had meer context willen zien. Het verhaal was voor mij te compact. Ik had meer willen zien van de tijdsgeest, de politieke achtergrond.

Jihane: Ik had ook graag meer context gehad. Dat was leerzaam geweest maar ook zinnig om alles beter te snappen. Soms werden er namen genoemd, of verwijzingen gedaan, waarbij ik dacht: als ik dit later opzoek, snap ik het vast beter. Zoals de band tussen Buñuel en Dali - of het gebrek daaraan.  Vaak vroeg ik me af wat er nou precies speelde, een concurrentiestrijd? Ze hebben toch ooit samengewerkt? Wat was er gebeurd?

Rose: Precies! Waarom vergeleken zo veel mensen Buñuel met Dali? Waarom wilde Buñuel per se niet met hem vergeleken worden? Waarom die strijd? Alleen uit één scène waarin Buñuel onder de douche staat en een gesprek voert met Dali (in zijn hoofd of echt is niet duidelijk) blijkt dat ze een geschiedenis hebben.

Mark: Daar was ik ook nieuwsgierig naar. Meer context had zeker geholpen om het beter te kunnen duiden, maar misschien was het dan te uitleggerig geworden. Ik heb achteraf wel dingen opgezocht.

Jihane: En ben ik de enige die ontroerd was door twee scènes: die ene met al die kinderen in het klaslokaal, en die scène waarin zijn vriend stierf? Dat verbaasde mij, dat ik ineens emotioneel betrokken was bij een film die me (voor m’n gevoel tot dan toe) matig te pakken had.

Mark: In dat klaslokaal was een prachtige scène. Ik zag dát als kantelpunt waarin Buñuel zijn recalcitrante, semi-elitaire kunstenaarshouding kwijtraakt.

Rose: Ik was niet heel ontroerd door de kinderen in het klaslokaal, ik vond het wat clichématig. Buñuel heeft een moeilijke band met zijn vader, verlangt naar een vader-zoonband, wordt hiermee geconfronteerd, kan het niet aan en loopt weg. Daarna bekommert hij zich wel opeens om een stervend kind op straat. Dus misschien heb je gelijk, dat het een kantelpunt was. Wel heel verdrietig dat zijn vriend gefusilleerd werd, maar wilde daarover ook graag meer weten.

Jihane: Dat moet ik de film nageven: hij stuurt je op pad om de context zelf uit te zoeken. Soms verbaasde dat me wel, omdat het belangrijke context is. Het was blijkbaar een bewuste keuze om dat achterwege te laten.

Rose: Maar waarom? Misschien zou de film óver het maken van een documentaire dan zelf te documentaire-achtig worden? Toch is het raar, want de documentaire die Buñuel maakte, waarvan we de making of zien, is heel politiek, marxistisch, voor het vergeten volk.

Mark: Dat ligt wel in lijn met de boodschap van het surrealisme: het realisme laat de context zien - het surrealisme laat juist ruimte voor interpretatie, vaagheid. Maar of het weglaten van context dan ook surrealistisch is te noemen?

Rose: Een interessante vraag. Want de animatiefilm was eigenlijk een opsomming van één gebeurtenis - het maken van een documentaire - en vervolgens zijn we zelf op zoek naar de context. En als je mensen kunt laten nadenken over de context waarin dit gemaakt is, dan heb je iets goeds gedaan.

Jihane: Dat sluit weer aan bij wat er aan het begin van de film gezegd werd: dat je kunst niet altijd hoeft te begrijpen maar dat het iets moet losmaken. Dat het dan zijn werk gedaan heeft. Wellicht is de onthutsing en de nieuwsgierigheid voldoende.

Mark: Precies. Dat sprak me erg aan, omdat de rol van kunst zo mooi besproken werd, en de poëtica van de kunstenaar. Vragen als: ‘Moet kunst de wereld veranderen?’ en opmerkingen als: ‘Kunst mag niet alleen maar een speeltje voor de rijken zijn.’ Doordat dit zo vroeg in de film naar voren kwam, heb ik de rest vanuit die vragen bekeken.

Jihane: Dat ervoer ik ook zo - doordat die vragen zo expliciet gesteld werden, vormden ze een kader voor de film. En hoewel er zo veel over de film te zeggen valt, zou ik ‘m toch niet erg aanraden. Jullie?

Rose: Nee, ik ook niet. De discussies zijn interessant, en ik heb me vermaakt, maar echt aanraden zou ik hem niet. Mark, is jouw animatiefilmbehoefte bevredigd?

Mark: De film zette me tijdens het kijken aan het denken, dat vond ik prettig. Ik was niet van mijn sokken geblazen, maar heb wel genoten van de animaties en de combinaties documentaire en animatie. Verder zat er veel symboliek in de dromen. Volgens mij kwamen Buñuel en Dali uiteindelijk tot een breuk omdat Dali vond dat Buñuel te veel nadruk legde op metaforen en symboliek. Dat zou geen surrealisme zijn, omdat ‘echt’ surrealisme voort moet komen uit een onderbewuste stream of consciousness, zonder al te bewuste intellectuele arbeid vooraf. Dat er in deze film wel veel symboliek zat, had Buñuel denk ik trots gemaakt.

Jihane: Buñuel was inderdaad vooral op zijn teentjes getrapt als ter discussie gesteld werd wie de 'echte' surrealist was: hijzelf of Dali. Dat hun breuk kwam door een verschil in ideeën daarover, verbaast me niets.

Rose: Dat verklaart een hoop! Als je deze film gaat zien moet je dus wel zin hebben in een klein onderzoekje achteraf. Of je kunt deze trialoog lezen.

Buñuel in the Labyrinth of the Turtles is nu te zien met:

Mail

Redactie

Friso Blankevoort (a.k.a. Freshco) is een illustrator/designer die woont en werkt in Amsterdam. De skateboardcultuur heeft een grote invloed op zijn werk, dat ook beïnvloed wordt door de traditie van grafisch ontwerp in Nederland.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
Lees meer
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen