Asset 14

Dokter Deen en andere Ammehoela-televisie

Seniorenserie Dokter Deen trok op Omroep Max een publiek van meer dan 2 miljoen kijkers. Hoewel Daan Windhorst liever hippe series over hippe twintigers kijkt, stopte hij ter oefening van de empathie een Dokter Deen-DVD in de speler. En verbaasde zich: waarom spiegelt men vijftigplussers voor dat het leven logisch en simpel is?

In de tweede aflevering van Dokter Deen staat een paard in de manege op het punt van bevallen. En de dierenarts van Vlieland is naar een congres!

Dus belt Dokter Deen, ernstig gespeeld door Monique van de Ven, een bevriende veearts, vraagt wat er moet gebeuren en stroopt zelf haar mouwen op. Ze is hier niet voor gekwalificeerd – en in het hotel wacht iemand die geëuthanaseerd wil worden – maar ze is de enige op het eiland die dit kan. Dokter Deen zakt door haar knieën en begint het bevallende paard te helpen.

De eigenaresse van de manege staat samen met de jongste dochter – de paardendochter – van Dokter Deen toe te kijken. Dan gebeurt er iets vreemds: vanuit het niets komt er een glimlachende man naast de manegehoudster en de dochter staan. We kennen hem niet. Hij zegt niets. Hij staat daar te glimlachen. Armen over elkaar.

Als Dokter Deen moeite heeft met de paardenbevalling, loopt de glimlachende man opeens het shot in. Zonder iets te zeggen neemt hij het werk van haar over en begeleidt de bevalling. Als het paard eenmaal bevallen is, loopt hij het shot weer uit.

Om nooit meer gezien te worden.

Wat is er gebeurd? Is het de geest van de veearts? Heeft Dokter Deen een imaginaire collega verbeeld? Is het een engel?

Leedvermaak

Dokter Deen kreeg lacherige recensies. Net aangespoelde planken zijn kurkdroog. In de openingsaflevering ‘De Storm’ is het in de helft van de shots windstil, in de andere helft waait het flink, maar is het wel opeens zonnig. En om één of andere reden hebben alle mannelijke personages het kapsel en de haarkleur van Edwin de Vries.

Eigenlijk is het een beetje flauw om zo lacherig te doen over Dokter Deen. Ik ontkom er zelf ook niet aan, maar een artistiek product dien je niet te analyseren of beoordelen op basis van productionele lulligheden. Hier hebben schrijvers, acteurs en regisseurs maanden lang voor op een eiland gezeten. Hier hebben ze hun ziel in gestopt. En ik zeur over droge planken?

Beeld: Agnes Loonstra

Deels is dat natuurlijk leedvermaak. Een gemakkelijk superioriteitsgevoel voortkomend uit het inzicht dat anderen iets fout doen en dat ik weet wat. Maar deels roept de serie het over zichzelf af.

De showrunner van Dokter Deen, Edwin de Vries, heeft voor de serie een zuinige vertelwijze uitgekozen. Elke zin die uitgesproken wordt, vertelt direct iets over het plot. Personages liegen niet en hebben een enorm zelfreflecterend vermogen, waardoor ze elkaar altijd precies kunnen vertellen wat er met ze aan de hand is. Als Klaar, de vrouw van een alcoholistische eilander, beslist dat ze haar man niet meer in huis neemt, dan gaat dat zo:

Klaar: “Hij komt het huis niet meer in.”

Dokter Deen kijkt even naar de paardenkar (!) waar de man op ligt.

Dokter Deen: “Zo kun je hem toch niet laten liggen?”

Klaar: “Waarom niet? Ik ga mijn rug niet meer kapot tillen aan die man.”

Dokter Deen: “Klaar, het komt niet alleen door de drank. Hij is ziek.”

Klaar: “Ammehoela met die zogenaamde depressies.”

Complexiteit

De personages in Dokter Deen mogen nooit geloofwaardige personages worden. Er wordt ze een zekere menselijkheid ontnomen. Klaar heeft geen sympathie voor haar man. Ze schaamt zich niet tegenover de huisarts over haar standpunt. Ze heeft geen emoties die haar leven bemoeilijken, ze is de verpersoonlijking van één ding, één gevoel: ‘ammehoela’. En de huisarts kent ook geen subtielere manier om haar duidelijk te maken dat depressies erg zijn dan dit gewoon te zeggen. Er is niets te ontdekken aan de personages: vanaf moment één is duidelijk waar ze voor staan.

Het maakt dat de serie nergens poëtisch wordt, nergens boven het plot uitstijgt. Poëzie is iets niet begrijpen, maar het wel mooi vinden. In een serie die gebouwd is op expositie, op alles stap voor stap uitleggen, is daar logischerwijs geen ruimte voor. Er is niets dat we niet mogen begrijpen, niets dat we zelf mogen ontdekken. En zonder geloofwaardige personages, zonder poëzie of zeggingskracht, kunnen we alleen op het plot reageren. En als de schrijvers dan een steekje laten vallen, en zelfs op plotniveau te weinig bieden, dan gniffelen we.

Het lijkt alsof Omroep Max haar kijkers niets moeilijks durft voor te schotelen. Een gemiste kans, want als er een doelgroep de complexiteit van het menselijk leven zou waarderen, dan zijn het, zou je zeggen, de vijftig-plussers wel. De mensen die lang genoeg leven om er achter te komen dat het leven niet logisch of simpel is. In plaats daarvan behandelt Max de doelgroep alsof ze allemaal de dementerende oma uit Dokter Deen zijn.

Kijktip

Kijk dan liever naar die andere doktersserie, Volgens Robert. Niet van Max, maar ook toegankelijk en feel good. En met zoveel meer te ontdekken. De dialogen zijn er niet alleen functioneel, de personages liegen tegen zichzelf en tegen anderen. En het heeft, en dat voelt als een frisse wind in Hollands drama, zelfrelativering.

Robert: "Ik zie het momenteel heel helder. Ik hang als een buizerd boven het landschap van mijn eigen leven."

Lea: "Omschrijft u dat landschap dan maar eens."

Robert: "Het was een glooiend heuvellandschap en vruchtbaar groen, met riviertjes en beekjes, maar de afgelopen vijfentwintig jaar heeft Jacqueline alles wat daar stroomde gekanaliseerd en ingedamd. Maar gevoel laat zich niet indammen. Dat meandert altijd zijn eigen weg. Is geweldig. Ik voel mij geweldig. Licht. Vrolijk. Lucht. In mijn borst bedoel ik. Daar krijgt het lucht."

Lea: "Vorige keer stond u op dezelfde plek als waar u nu staat, maar toen huilde u."

Robert: "En nu sta ik te stralen!"

Ergens hoop ik dat de fout van Dokter Deen het onderschatten van de seniorendoelgroep is. Dat ze hun doelgroep hebben gereduceerd tot een bizar uitvergroot stereotype. Dat klinkt wellicht als een nare gedachte. Maar het alternatief, de gedachte die mij bekroop nadat ik de eerste aflevering van Van Gogh – Een huis voor Vincent zag, is nog erger. De gedachte dat het probleem niet beperkt is tot een onderschatting van onze senioren. Dat we in Nederlands drama heel vaak niets mogen ontdekken, niet met complexiteit of poëzie geconfronteerd mogen worden. Dat er een TV-cultuur is ontstaan waar een complex, emotioneel getroebleerd personage als Van Gogh gereduceerd dient te worden tot een verkeerd begrepen, immer altruïstische held. Niet alleen senioren, alle televisiekijkers worden stelselmatig onderschat en getrakteerd op voorgekauwde, smakeloze verzorgingshuis-pap.

"Niemand snapt je", zou Dokter Deen ernstig tegen Van Gogh zeggen. "Jij bent je tijd ver vooruit. En dat is soms moeilijk. Maar je oor afsnijden, Vincent, is niet de oplossing."

Daan Windhorst schrijft films, toneelstukken en proza. Hij schreef onder meer voor de VPRO, het Zuidelijk Toneel en het satirisch theaterprogramma de Orde van de Dag.

Mail

Agnes Loonstra is een illustrator uit Utrecht die, naast het maken van kleurrijke en humoristische illustraties en animaties, ook zangeres is in de Nu-Folk band Wooden Soldiers en retro-act Charmony. Ze houdt ook erg van katten en elpees.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen