Naar het schijnt heeft regisseur Jerzy Skolimowski zorgvuldig politieke vragen over zijn nieuwste film Essential Killing ontweken. Deze zijn dan ook overbodig. De film is namelijk één grote politieke aanklacht. Maar de film gaat veel verder dan de oppervlakkigheid van de dagelijkse politieke beslommeringen. Het gaat over de diep menselijke gevolgen van de politieke werkelijkheid na 9/11. Daarom is deze film een must voor iedereen die volwassen is geworden in dit tijdperk.
Skolimowski stelt de onzorgvuldige omgang met mensenrechten en de internationale rechtsorde in de afgelopen tien jaar aan de orde. Wat gebeurt er met de gevangen die worden opgepakt in verre landen als Irak, Pakistan en Afganistan, die verdacht van terreur vervolgens in geheime gevangenenkampen in Oost-Europa of in Guantánamo Bay worden opgesloten? Wat gebeurt er met een mens die volledig buiten de internationale rechtsorde valt? Wat gebeurt er met de waardigheid van iemand die martelingen ondergaat? Wordt die persoon nog wel erkend als een volwaardig mens? In hoeverre zal die persoon zelf nog in contact staan met zijn eigen mens-zijn?
Het antwoord van Skolimowski op deze vragen is duidelijk. In een politieke werkelijkheid waar uitspraken als "we will hunt them down" en "you are with us, or against us" de boventoon voeren, wordt de tegenstander niet langer als mens gezien die aanspraak kan maken op de bijbehorende rechten. Hij is gereduceerd tot een beest op wie de jacht is geopend. Dat zien we terug in de hoofdpersoon in de film, een ontsnapte talibaan gevangene. Tijdens zijn barre overlevingstocht door een prachtig besneeuwd landschap, waarschijnlijk ergens in de buurt van een geheim Amerikaans gevangenkamp in Oost-Europa, transformeert hij als het ware in een dier. Zijn eigen stem is hij al lang verloren. De enige menselijke trekjes zijn niet meer dan herinneringen uit een ver verleden. Alleen de dieren behandelen hem nog als gelijke. Totdat hij een vrouw tegenkomt die hem weer letterlijk bovenop een paard zet en daarmee aangeeft de mens in hem te zien.
De film stelt ook andere vragen. De hoofdpersoon moordt en vecht enkel om te overleven, zijn overlevingsinstinct is het enige dat hij nog heeft. Zijn de oorlogen die de Verenigde Staten samen met de coalitiepartners uitvechten in Afghanistan en Irak even noodzakelijk voor het voortbestaan van de VS? Waren die oorlogen essentieel om de eigen veiligheid zeker te stellen? Nee. Als de VS na 9/11 zijn wonden had gelikt en zonder dure buitenlandse oorlogen op dezelfde voet was verder gegaan, dan had het er waarschijnlijk zelfs sterker voorgestaan dan vandaag de dag. De Amerikanen hebben het dan ook nooit over essential killing, enkel over het compleet tegenovergestelde: collateral damage. Daarom is alleen de titel van de film al geniaal en in deze context door en door politiek.
