Illustratie: Floris Solleveld

Vorige week stak een Iraanse asielzoeker zichzelf in brand, zonder politieke gevolgen. Schrijver Jeroen van Rooij is daar boos over." />

Illustratie: Floris Solleveld

Vorige week stak een Iraanse asielzoeker zichzelf in brand, zonder politieke gevolgen. Schrijver Jeroen van Rooij is daar boos over." />
Asset 14

Zorgvuldige procedures

Vorige week stak op de Dam in Amsterdam een Iraanse asielzoeker zichzelf in brand. De volgende dag overleed hij. Het bleek dat hij gevlucht was uit Iran, omdat hij daar tegen het regime gerichte teksten had geschreven. Zijn asielprocedure liep op een dood spoor onder het verharde beleid van de nieuwe Minister van Immigratie Gerd Leers. Zijn wanhoopsdaad had echter geen politieke gevolgen: de media benadrukten dat de man 'verward' was en Leers wees op de eerlijkheid van het beleid.

Ik ken de naam niet van de man die zichzelf afgelopen woensdag op de Dam in Amsterdam in brand stak en ik weet weinig van zijn achtergronden. Wat ik wel weet is dat hij donderdag overleden is, dat hij 36 jaar was en een asielzoeker van Iraanse afkomst, die blijkbaar geen heil meer zag in het vervolg van zijn procedure. (Een eerder bericht dat de man uitgeprocedeerd was, is door de politie teruggenomen.)

Daarnaast herken ik een politieke daad als ik er een zie. Wanneer deze man zichzelf alleen zijn uitzetting naar Iran had willen besparen, dan had hij, zelfs wanneer hij geen enkele andere uitweg had gezien dan zelfmoord, zich de gruwelijke pijn van zijn zelfverbranding eenvoudig kunnen besparen door een andere manier van zelfdoding te kiezen. Bovendien heeft hij bewust het risico genomen op jarenlange verdere pijn en een leven als verminkte, door zijn daad te verrichten op klaarlichte dag, midden in Amsterdam, tussen de toeristen en de dagjesmensen.

De kans dat hij er levend vanaf gekomen was, was aanzienlijk kleiner geweest wanneer hij, ik zeg maar iets, zijn polsen had doorgesneden in een warm bad in een afgesloten hotelkamer. Openbare zelfverbranding is al sinds de monniken die zich in Vietnam in brand staken in de jaren zestig, een radicale daad die bedoeld is om de aandacht te vestigen op misstanden. De daders hopen dat hun offer het leven van anderen zal beteren.

Wellicht getuigt de air van heldendom die (nog steeds) om de zelfverbrandingen van Thích Quảng Đức (1963, tegen de Vietnamese discriminatie van boeddhistische monniken), Jan Palach (1969, in reactie op de opheffing van de Praagse Lente door Sovjettroepen) en Mohammed Bouazizi (2011, tegen de Tunesische misstanden) heen hangt, van een valse romantiek. Misschien waren zij alledrie niet goed snik. Maar dat zij zich inzetten voor wat wij beschouwen als een goede zaak, zal niemand in het openbaar betwijfelen, noch dat hun daden politieke consequenties hadden.

Wat betekent het dan nog dat de man, volgens diverse media woensdag, ‘een verwarde indruk maakte’? Hoe zou u zich gedragen, als u op het punt stond om zich in brand te steken? Zou zijn dreigende uitzetting geen weerslag kunnen hebben op zijn mentale toestand? Hebben wij dat eufemisme misschien nodig, opdat wij deze man niet serieus hoeven te nemen? Vrezen we dat het ons als beschaafd Westers land op de onmenselijke kanten van ons asielbeleid wijst – zoals eerder nog met de Schipholbrand gebeurde?

Deze vragen werden voor mij alleen maar urgenter toen ik donderdag op de website zie.nl een filmpje (‘Gerd Leers betreurt brandende man Dam’) zag waarin Minister voor Immigratie en Asiel Gerd Leers reageerde op de zelfverbranding. De minister benadrukt meermaals dat hij niet weet waarom de man zichzelf in brand heeft gestoken: “Ik ken de reden niet,” zegt hij, en: “Ik ken de achtergronden niet.”

Illustratie: Floris Solleveld

“Het kan niet zo zijn dat we tegen iedereen die binnen komt en zegt ‘ja en anders hou ik mijn adem in of doe ik me wat aan’ zeggen: ‘Dan blijft u maar.'’’ Aldus Leers, die vervolgens ingaat op de beroepsprocedure voor uitgeprocedeerden dan nogmaals beweert dat hij “echt niet kan bevroeden wat nu de reden is geweest waarom die meneer dat gedaan heeft.”

Het zijn woorden die je alleen geloven kan als je er heel erg je best voor doet.

Wat zegt Leers nog meer? “Het is natuurlijk triest dat iemand geen uitzicht meer heeft en een einde aan zijn leven maakt, maar we hebben eerlijke procedures.” Later noemt hij de procedures ook nog "zorgvuldig".

Dat politici vaak over de uitvoering praten wanneer ze het over het beleid zouden moeten hebben, is bekend. Wat het in dit geval extra schrijnend maakt, is - behalve de badinerende toon die Leers aanslaat - dat de minister de asielzoeker zo alsnog postuum het enige machtsmiddel ontneemt dat hem restte: de radicale politieke zelfopoffering.

Het is een handige manier om niet de vragen te hoeven beantwoorden waar het hier werkelijk om gaat. Niet of de procedures zorgvuldig of eerlijk zijn, maar of ze juist zijn, of het beleid eerlijk is. Want van zorgvuldig uitgevoerde procedures die fout beleid uitvoeren, wordt het probleem alleen maar erger. Door op deze manier over de overleden asielzoeker te spreken, laat Leers zien volstrekt ongeschikt te zijn om te beslissen over de mensenlevens waar hij uit hoofde van zijn functie zoveel macht over heeft. Hij weigert te spreken over waar het om gaat en laat een schokkend gebrek aan empathie zien.

En wat is beleid nog, als je niet in kan zien dat aan de wortel daarvan het uiteindelijk de ene mens is die over de andere verantwoordelijk is, en over zijn lot beslist?
-----------------------

Naschrift

Na het schrijven van bovenstaande tekst las ik dat de naam van de man die zichzelf in brand gestoken had, Kambiz Roustayi was.

Op zondag was er een wake voor hem, georganiseerd door Vrouwen tegen Uitzetting en Platform Stop Racisme en Uitsluiting, op de plek waar zijn zelfverbranding had plaatsgevonden.

Het enige wat Kambiz Roustayi van Nederland nodig had gehad, was menselijkheid en compassie en het enige dat wij nu nog konden doen, was te proberen hem alsnog de waardigheid terug te geven die hem eerst door het regime in Iran en daarna nog eens, bij de uitvoering van het Nederlandse asielbeid, ontnomen was.

Sociaal advocaat Jelle Klaas wees er in zijn toespraak op dat asielzoekers, na een eventuele afwijzing van hun asielaanvraag, nog wel recht hebben op een beroepsprocedure, maar niet meer opgevangen worden. Vanwege hun effectieve statenloosheid kunnen ze niet in hun eigen levensonderhoud voorzien. Het Nederlandse recht laat deze mensen dus aan hun lot over.

Ineens vond ik het woord ‘zorgvuldig’, dat Gerd Leers over de asielprocedures in Nederland gebruikt had, van een intens cynisme getuigen.

Een zanger en een muzikant brachten twee liederen. Iraniërs in het publiek zongen zachtjes mee. Schuin achter me boog een man met een bril zijn hoofd, gelaten en bedroefd.

Na de laatste toespraak werden er in stilte bloemen gelegd. Iemand stootte tegen een scooter aan. Het alarm begon luid te gillen, zodat we weer wisten wat wij in Nederland echt belangrijk vinden: dat de mensen met hun poten van onze brommers afblijven.

Daarna gingen we weer naar huis. De zon scheen op het paleis op de Dam, waarvan de beeldengroep op de gevel net gerestaureerd is en weer zichtbaar voor het publiek. Op de overgebleven steigers stond groot een optimistische boodschap geschreven: ‘The palace is open again.’

Voor wie, dat stond er niet bij.

Jeroen van Rooij (1979) debuteerde in 2010 met de roman De eerste hond in de ruimte. Behalve romans schrijft hij ook poëzie, essays en literatuurkritieken. Daarnaast werkt hij voor online recensieplatform De Reactor. Hij woont in Amsterdam, in een tent op de overloop. Hij schreef eerder De Nadelen van Nostalgie op deze site.

Mail

Jeroen van Rooij

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen