Elke dag verschijnt op hard//hoofd het fameuze woord van de dag. Bij één van deze woorden zoekt Mila elke maand een passend beeld uit de kunstgeschiedenis. Deze keer werd ‘Ludiek’ gekoppeld aan een werk uit ca. 1941 van de in Nederland onbekende kunstenaar Willi Baumeister.
--
De schilderijen van Willi Baumeister (1889-1955) werden ten tijde van het Derde Rijk als ‘Entartet’ bestempeld, een adjectief dat ook op het werk van kunstenaars als Paul Klee, Wassily Kandinsky en Marc Chagall werd toegepast. Dit waren joodse, linkse of pacifistische kunstenaars, kortom kunstenaars die niet nationaal socialistisch waren en daarom als een gevaar voor de maatschappij werden gezien. De schilderijen die ze maakten voldeden niet aan de door de nazi’s bedachte richtlijnen voor ‘Duitse’ (of juiste) kunst en werden daarom verboden en bestempeld als Entartet. De kunstenaars kregen een beroepsverbod. Uiteindelijk gold de naam ‘Entartete Kunst’ voor vrijwel alle avant-garde kunst (overigens betrof het alle kunstvormen, ook bijvoorbeeld muziek en literatuur), die niet als nazipropaganda kon worden ingezet.
In 1937 werd in München een tentoonstelling over Entartete Kunst georganiseerd om te laten zien hoe ‘ontaard’ en belachelijk moderne kunst was. Door de werken naast tekeningen en schilderijen van verstandelijk gehandicapten en psychiatrische patiënten te hangen, werd gesuggereerd dat deze werken aan elkaar gelijk stonden, en dat het allemaal werk van gekken was. Er werden zo’n 650 werken tentoongesteld waarvan een deel na afloop werd verbrand.
Willi Baumeister, Arno Breker’s ‘The Avenger’ with head drawn by Willi Baumeister, ca. 1941
De ‘Duitse’ kunst volgens Hitler moest vooral heroïsch, glad en burgerlijk zijn om zo de nationaalsocialistische ideologie uit te kunnen beelden. Het hier afgebeelde reliëf voldeed aan deze eisen. Het werd gemaakt door Arno Breker, een van Hitlers favoriete beeldhouwers.
Baumeister heeft heel veel lef getoond met deze persiflage op Hitlers ‘Duitse’ kunst. Het is een simpel idee, maar daardoor heel goed. De heroiek en grootsheid die het beeld van Breker moest uitstralen worden in een klap weggeveegd door de cartoon van een grappig (joods?) mannetje met een pik als neus en schaamhaar op zijn hoofd. In werkelijkheid worden hier twee slangen gevangen!
Overigens is deze droedel helemaal niet representatief voor Baumeisters werk, dat uit honderden tekeningen en schilderijen bestaat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog schilderde hij stiekem door. Op de een of andere manier is hij hier in Nederland maar ook in Engeland en de VS onbekend gebleven.
