In burgerfora krijgen burgers de kans mee te discussiëren over strafmaten. En het Openbaar Ministerie doet daar iets mee, naar het schijnt. Anna praat mee over diefstal. "Al snel is de groep verdeeld in de milde mensen en de kwade mensen."
Ik zal een van de weinige Nederlanders zijn die verheugd was een brief van het Openbaar Ministerie te ontvangen. Ondertekend door de hoofdofficier van justitie Utrecht-Lelystad himself. De bijeenkomst duurt van 19.00 tot 22.00, het onderwerp is 'diefstal'. Hoeveel andere deelnemers er zullen zijn voor dit burgerforum en of ik nog specifieke dingen wel of niet moet weten of wel of niet moet meebrengen, daar rept de brief niet over. Wel is er een routebeschrijving. En bijgevoegd een paar prints met verschillende diefstalsituaties. Hamvraag: "Wat vindt u een goede straf?" Of ik daar alvast gedachten over zou willen vormen. Dat doe ik.
In het Gerechtsgebouw wordt geen recht meer gesproken om 19.00. Er heerst een wat jolige stemming bij de jongemannen van de receptie, de veiligheidspoortjes zijn al uit en aan de andere kant word ik opgevangen door twee vrolijke dames. Burgerfora zijn de kersjes op de taart van het werk in het Gerechtsgebouw, denk ik.
We nemen plaats in een rechtszaal. Speciaal voor deze avond is er een scherm uit het plafond naar beneden gekomen waarop straks een powerpoint begint. Er is koffie, thee en cake en er zijn veel mensen met grijs haar. Op iedere stoel liggen blanco velletjes papier en een stapeltje gekleurde post-its.
Amper voorbereid
Een van de burgers heeft in de rechtspraak gewerkt, blijkt uit opmerkingen rondom me. Verder zijn we leken of geven we ons liever niet prijs, zoals ik. De vrouw die in dit zaaltje mijn hand schudt zegt na een korte blik op mijn naambordje: "Er is ook een burgerforum in Amsterdam hoor!". Ik lach wat schaapachtig. Vanmiddag moest ik naar de tandarts, die zit in Utrecht daarom heb ik enige weken geleden gegoogled 'de datum van vandaag + Utrecht', zo ben ik hier terechtgekomen. Amper voorbereid bovendien.
Sommigen hebben de situaties uitgebreid bestudeerd zie ik en hun antwoorden op de vraag "Wat vindt u een goede straf?" uitgewerkt op de computer en geprint. Een mevrouw, twee stoelen verder, heeft haar brief, de situaties en haar antwoorden in een witte map gestoken met erop een etiket met 'Burgerforum OM Utrecht'. Even voel ik een steek jaloezie jegens gepensioneerden, als ik tussen mijn inlegkruisjes, huissleutels, vissenvoer en vier brieven die ik nog moet posten mijn prints uit mijn tas tevoorschijn tover, gekreukeld en wel.
Goedgemutste powerpoint
Meneer de hoofdofficier Johan Bac doorloopt goedgemutst een Powerpoint over het OM. Hij vertelt ook dat hij altijd moet opstaan in de rechtszaal en dat soms ook per ongeluk thuis aan tafel doet als hij iets wil zeggen. Wij lachen. En hij zegt dat de strafmaten eens in de zoveel tijd tegen het licht worden gehouden. Daarvoor is dit burgerforum.
Dan gaan de stoelen aan de kant, lege kopjes op schoteltjes worden per ongeluk omgestoten en de vier flipover-borden worden gearrangeerd zodat we posities kunnen innemen. Taakstraf, gevangenisstraf, celstraf of combinatiestraf zijn de opties. Op onze post-it mogen we ook zetten hoelang of hoeveel. Ik heb geen idee en doe maar wat.
Al snel is de groep verdeeld in de milde mensen en de kwade mensen. De kwade mensen beargumenteren: "Nou ik heb het zelf meegemaakt en..." De milde mensen hebben het bijvoorbeeld over de kans dat de dader foute vrienden maakt in de gevangenis of door een geldboete nog dieper in de schulden terechtkomt.
Best ingewikkeld
Veel situaties zijn best ingewikkeld. Straf je iemand heviger die met een 'speciaal geprepareerde tas' een fles shampoo jat dan iemand zonder speciale tas? Als iemand opmerkt dat die tas niet zo speciaal is, omdat een diepvriestas van de Albert Heijn ook volstaat wordt er gelachen: "Die workshop kunt u na afloop van dit burgerforum volgen." Er valt sowieso wel wat te lachen, al loopt de spanning ook hoog op. Een vrouw heeft al 25 jaar last van de keer dat haar huis werd leeggeroofd. Als de gespreksleider zegt: "En als ik u nou zeg dat ik dat deed omdat ik anders mijn kinderen niet te eten kon geven?" schudt ze zwijgend haar hoofd. Het argument "Nou ik heb het zelf meegemaakt en..." wint gedurende de avond aan kracht. De milde mensen worden eerder moe dan de kwaaie mensen, lijkt het. Over taakstraffen zijn we allemaal niet zo zeker, al schijnen gerichte taakstraffen goed te helpen 'en je haalt iemand niet uit de maatschappij'.
Is uit een auto jatten minder erg dan uit een huis? Is van een particulier stelen erger dan van een bedrijf? Het is maar goed dat we geen beleid hoeven te maken met elkaar, want de hoofden lopen rood aan en er wordt hevig gediscussieerd, waarbij soms een gesprekspartner hoofdschuddend en de handen naar het plafond richtend afhaakt. Mensen vliegen elkaar niet in de haren, maar het scheelt niet veel.
De meest emotionele reacties komen in de laatste ronde als we in een kring zitten en de situaties: 'het stelen van koperen belettering van grafstenen' en 'babbeltruc aan de deur’ ("Ik sta zonder benzine, kunt u mij geld lenen") worden afgewogen. Men is vooral bang dat hun ouders of diens graven van deze soorten diefstal het slachtoffer worden. Mensen worden hier ook kwaad van, maar dan op een verdrietige, ontroerende manier. Het argument: "Je geeft het geld toch zelf, uiteindelijk, bij zo'n babbeltruc..." dat mijn milde buurvrouw te berde brengt, wordt met veel verontwaardiging terzijde geschoven.
Diefstal is nogal persoonlijk, dat had ik me niet eerder gerealiseerd. In november is het onderwerp 'doodslag' aan de beurt. Dat belooft wat.
Hier meer informatie over het burgerforum in Den Haag, Amsterdam of Utrecht.