Asset 14

Het einde van zapvriendelijkheid

Op 26 mei verschijnen er nieuwe afleveringen van de cultklassieker Arrested Development – zeven jaar nadat de serie van de buis werd gehaald. Daan vraagt zich af: waarom was er in 2006 geen plek voor Arrested Development? En waarom nu wel?

Je bent de baas van een Amerikaans televisiestation. Voor je geld ben je afhankelijk van advertentie-inkomsten en dus van kijkcijfers. Iedere wegzapper is er één te veel. Wat verwacht je van je televisiedrama?

Je verwacht dat iedere aflevering moeiteloos te volgen is zonder de rest te zien. Zo gauw er te veel verwezen wordt naar eerdere afleveringen, vervreemd je tenslotte de toevallige langszapper. Je verwacht dat de besproken thema’s niet te schokkend zijn en de teksten niet te grof, want uiteindelijk zijn ook conservatieve omaatjes deel van je publiek. En je wilt dat mensen live naar het programma kijken, want als het wordt opgenomen – of erger nog: gedownload – worden de advertenties doorgespoeld.

Je verwacht, kortom, dat de serie die je uitzendt niet Arrested Development is.

De fameuze kippendans

Toen Mitch Hurwitz’ televisiekomedie Arrested Development in 2003 voor het eerst werd uitgezonden, was al snel duidelijk dat Hurwitz niet veel rekening houdt met de toevallige langszapper. Sterker nog: hij beloont de oplettende kijker. Hurwitz vertelt het verhaal van een rijke familie die alles kwijt is geraakt en de ene zoon die niet anders kan dan de boel bij elkaar proberen te houden, en hij doet dat met een duizelingwekkende snelheid en een enorme grapdichtheid.

Elk van zijn perfect gecaste spelers – waaronder Jason Bateman als de enige normale van de familie, Jessica Walter als hypocriete divamoeder en David Cross als de vaak blauw geverfde Tobias Fünke – mag per aflevering meer oneliners uitspreken dan er te vinden zijn in het hele eerste seizoen van Friends bij elkaar. Oneliners die op gortdroge toon en geheel ironieloos worden gebracht.

De snelheid van de serie komt voornamelijk door de visuele stijl die is gekozen. Er is gedraaid zoals bij veel realityseries: alles is vanuit de hand gefilmd, door twee camera’s tegelijkertijd. Ook de montage, begeleid door de voice-overstem van producent Ron Howard, is MTV-fähig. Niet alleen wordt er veel tussen scènes geknipt, maar ook binnen de scènes is er nooit ruimte voor adempauze. Zoals Hurwitz zelf zegt: "Je hoort een telefoon nooit langer dan een halve seconde over gaan."

Met net zo’n gevoel voor efficiëntie zijn de schrijvers – aangevoerd door opperschrijver Hurwitz – te werk gegaan. Elke zin is een grap en veel van die grappen zijn terugverwijzingen naar eerdere afleveringen – of zelfs vooruitwijzingen naar plotwendingen waar de kijker op dat moment nog geen weet van heeft. Zo hebben de makers in de drie seizoenen dat de serie te zien was een enorm arsenaal aan ‘running gags’ ontwikkeld. Van onverwacht terugkerende gastacteurs – Ben Stiller als goochelaar Tony Wonder – tot een fameus kippendansje.

Ondertussen ondermijnt de serie constant sitcomclichés. Aan het eind van iedere aflevering vinden we het bekende ‘de volgende keer in Arrested Development’-moment, maar de fragmenten die we daar zien komen de volgende aflevering helemaal niet terug. Het zijn gewoon een paar goede grappen die ze aan het eind hebben geplakt. De klassieke opvatting dat iedere sitcomaflevering in dezelfde toestand moet eindigen als hij begon wordt op groteske manier ondermijnd: de hand van één van de personages wordt er afgebeten door een ontsnapte zeehond.

 

Illustratie: Gemma Pauwels

De enorme snelheid en de focus op continuïteit en complexiteit zorgen ervoor dat Arrested Development je blijft verrassen en op het verkeerde been zet. Dat is waarschijnlijk waarom de serie in de smaak viel bij veel critici. Waarom de makers vijf Emmy’s gewonnen hebben. En waarom er een loyale fanbase ontstond, die iedere aflevering talloze keren gezien heeft.

En waarschijnlijk is het ook waarom de serie structureel last had van tegenvallende kijkcijfers.

Voorspelbaarheid & veiligheid

Arrested Development trok zo’n zes miljoen kijkers per aflevering. Klassieke sitcoms als The Big Bang Theory en Two and a Half Men trekken in Amerika gemiddeld 14 miljoen kijkers. Natuurlijk is Hurwitz’ serie inventiever en origineler dan The Big Bang Theory, maar als je de baas van een TV-zender bent, kom je toch tot de conclusie dat investeren in Arrested Development te weinig geld oplevert. Het is heel begrijpelijk – zelfs terecht – dat Fox na drie seizoenen de stekker uit de serie trok.

De complexiteit van een serie als Arrested Development strookt niet met het idee van zapvriendelijke televisie. Als je halverwege in een aflevering van Arrested Development valt, heb je geen idee wat je overkomt. De serie leent zich er voor om het beeld constant te pauzeren en te lachen om de inside jokes die in het huis van de familie Bluth op de koelkast zijn geplakt, maar leent zich er niet per se voor om met een half oog bekeken te worden. Het vervreemdt de casual kijkers.

Het businessmodel van commerciële televisie werkt voorspelbaarheid en veiligheid in de hand. Dat is waarom Nederlandse zenders als RTL 4 en SBS 6 vooral bewezen succesformules overkopen of remaken. Het is waarom cultfavoriet Community (gemiddeld 5 miljoen kijkers per aflevering) in Amerika constant in de problemen zit. En het is waarom wij de publieke omroep nooit enkel op haar kijkcijfers moeten afrekenen.

Zapvriendelijkheid is de vijand van spannende televisie.

De dood van de televisie

Toch is Arrested Development nu, zeven jaar nadat de serie van TV verdween, terug. Dat is niet te danken aan een hernieuwde loyaliteit aan kwaliteitstelevisie van Fox, maar aan een verandering in het televisielandschap. De terugkeer van Arrested Development wordt mogelijk gemaakt door Netflix, de video-on-demanddienst die eerder dit jaar de politieke dramaserie House of Cards met Kevin Spacey uitbracht.

Een on-demanddienst heeft geen behoefte aan zapvriendelijkheid. Als je video streamt val je nooit midden in een aflevering. Niemand begint met kijken bij aflevering zes. En zelfs als iemand halverwege een aflevering uitzet, is er geen man over boord: Netflix verdient geen geld aan reclame-inkomsten, maar de inkomsten komen van abonnees. Of ze nou Arrested Development kijken of Twilight.

Niet alleen dat, Arrested Development komt veel beter tot z’n recht wanneer je het kijkt op een on-demand-dienst. Je ziet de afleveringen altijd in hun volledigheid, kan ze freezen en terugspoelen en mist dus nooit iets. Dat maakt dat de verhalen veel complexer kunnen zijn. Er hoeft geen rekening gehouden te worden met zappers.

Streaming video zou wel eens de toekomst kunnen zijn. Dat zou betekenen dat zappen verdwijnt. En als zappen verdwijnt, dan ook zapvriendelijke televisie. De televisie waar niemand van houdt, maar die iedereen ‘wel oké’ vindt. Waar je wel naar blijft kijken, maar die je nooit aan zou zetten.

Televisie hoeft dan niet meer veilig te zijn. Artistieke keuzes kunnen radicaler worden, verhalen complexer en comedy ingenieuzer. Met de dood van de zapper worden televisieseries alleen maar leuker. En kunnen we ons eindelijk, na een droogte van zeven jaar, weer laven aan Arrested Development.

Mail

Daan Windhorst (1990) schrijft satire voor o.a. De Correspondent. In augustus 2016 verschijnt zijn boek 'Gifjes'.

Gemma Pauwels is freelance illustrator en woont in Amsterdam.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen