Antony stond vorig jaar samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet een onvergetelijk concert?" /> Antony stond vorig jaar samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet een onvergetelijk concert?" />
Asset 14

Schmieren

Vorig jaar stond Antony Hegarty van Antony and the Johnsons samen met het Metropole Orkest in Carré. Waarom werd dit niet zo'n onvergetelijk concert als het op papier leek te worden? Antony had de fout gemaakt om als een kind in de speelgoedwinkel op te gaan in de oneindige mogelijkheden die een middelgroot orkest hem te bieden had, met kitsch als resultaat.

Het Holland Festival komt er weer aan. Tenminste: het programmaboekje lag bij ons op de mat en de verschrikkelijke, onbegrijpelijk onoverzichtelijke en niet-gebruiksvriendelijke website is weer in de lucht. Niettemin belooft er dus in juni weer veel moois te zien te zijn in Amsterdam; zo faciliteert het festival vaak bijzondere en ongebruikelijke samenwerkingen. Ikzelf kijk bijvoorbeeld erg uit naar het programma waarin de als rockzanger bekend geworden stemkunstenaar Mike Patton samenwerkt met het Brussels modern muziekensemble Ictus, het Nederlands Kamerkoor en videocollectief Visual Kitchen in een uitvoering van Luciano Berio’s meesterwerk Laborintus II. Als fan van het talent en de veelzijdigheid van Patton heb ik groot vertrouwen in deze genre-overschrijdende samenwerking, maar dat dat soort projecten lang niet altijd tot iets geslaagds leiden, werd in het festival van vorig jaar bewezen.

Dat jaar kon ik mij gelukkig prijzen met kaartjes voor één van de twee razendsnel uitverkochte concerten die Antony Hegarty (bekend van Antony and the Johnsons) met het Metropole Orkest in Carré gaf. Op papier een spannende en uitdagende samenwerking: de extravagante en uitgesproken Antony Hegarty, die bij het grote publiek bekend werd met zijn pijnlijk persoonlijke plaat I Am A Bird Now (2006), waarop hij het gevecht met zijn seksuele geaardheid en zijn verlangen een vrouw te zijn bezong, ondersteund door één van de beste pop- en jazzorkesten ter wereld. Waarom werd het dan toch niet zo’n gedenkwaardige avond als het had kunnen zijn? In een eerder artikel op hard//hoofd schreef ik hoe zanger David Byrne op een geslaagde manier twee opera-aria’s opnam, voornamelijk omdat hij het materiaal naar zijn hand zette en eerlijke, persoonlijke vertolkingen ten beste bracht. In het geval van Antony en het Metropole Orkest was er eigenlijk sprake van exact het tegenovergestelde.


Foto: Passetti

Ik ken nogal wat mensen die de zanger Antony sowieso maar moeilijk kunnen waarderen; dat is begrijpelijk. Ikzelf had in eerste instantie ook behoorlijk veel moeite met het hoge, oversentimentele stemgeluid en permanente pathetisch vibrato van de man. Maar omdat zijn nummers zo persoonlijk zijn en er zo weinig afstand is tussen de artiest Antony en dat waar hij over zingt, omdat zijn artistieke personage in zo’n mate van vlees en bloed is dat je hem wel moet geloven, wist hij mij toch voor zich te winnen: de naaktheid van Antony’s artistieke uitingen smoren veel cynisme in de kiem. Maar er is nog een aspect dat mij voor hem won en het was het optreden in Carré dat mij dit deed beseffen, want mijn lichte teleurstelling toen ik na twee uur muziek weer op de stoep van de Amstel stond, vroeg om een verklaring.

Wat de platen van Antony and the Johnsons zo bijzonder maakt is uiteraard frontman Antony, maar het belang van backingband The Johnsons en hun bijdrage aan het uiteindelijke muzikale resultaat moet niet worden onderschat. Juist de Johnsons ontbraken grotendeels in Carré en waren vervangen door een vijftigkoppig orkest. Wat zij bijdragen is contrast. Antony’s getormenteerde, sentimentele zanglijnen worden voorzien van een begeleiding die dat sentiment gedeeltelijk ontkent: vaak spaarzaam, ingetogen, met doeltreffende uitbarstingen, hier en daar ongemakkelijk schurend en tegendraads wringend. In het minste geval is er sprake van niet meer dan ‘begeleiding’: onopvallend en ondersteunend, waardoor Antony’s zang haast alleen lijkt te staan, maar in het beste geval vormt het een tegenkleur, die de nummers diepte en ambiguïteit geeft: eigenschappen die onmisbaar zijn voor muziek die meerdere luisterbeurten waard wil zijn.

In Carré had Antony echter de fout gemaakt om als een kind in de speelgoedwinkel op te gaan in de oneindige mogelijkheden die een middelgroot orkest hem te bieden had. Dit resulteerde in een uitvergroting van dat wat zijn critici het meest in hem tegenstaat: overdadig sentiment en pathos. Het orkest deed bijna het hele concert lang, een paar momenten daargelaten, niets anders dan Antony bevestigen – waar zijn stem aanzwol, zwollen de strijkers aan, waar hij fluisterde, klonken er zachte piccolo’s, waar hij uithaalde, werden de koperblazers uit de kast getrokken. Het geheel werd daarom zo plat als een dubbeltje. In het theater wordt dit vaak ‘rood-op-rood’ genoemd: als een bepaald element, een bepaalde kleur, al aanwezig is, hoef je het niet op een andere manier nog eens te bevestigen – het punt is immers al gemaakt.

Gevolg van deze inschattingsfout was dat de frictie die de albums en reguliere concerten van Antony and the Johnsons zo spannend maakt, bijna geheel was verdwenen. Wat bedoeld was als het summum van emotioneel werd voor mij alleen maar afstandelijk; ik kon mij er niet meer in laten gaan. Het Nederlands heeft hiervoor twee doeltreffende Duitse woorden geleend: schmieren – onnodig overdrijven om een gewenst effect te bereiken, en kitsch. Want dat was het: kitsch. Waar Antony normaal gevaarlijk dicht tegen kitsch aanschuurt, maar telkens een aan goede kunst voorbehouden meerduidigheid weet te behouden, verloor hij zich hier in onvervalste kitscherigheid. Er was geen twijfel over mogelijk: wij hadden hier te maken met Grote Emoties en van meerduidigheid was geen sprake.

Wat misschien wel het meest veelzeggend was, was dat één van de weinige nummers waar het concert wel overtuigde Antony’s cover van Beyoncé’s Crazy in Love was. Alhoewel natuurlijk ook een veel gezien trucje (popliedje in ‘serieuze’ jas), kreeg zijn vertolking van dit overbekende nummer, uiteraard in een volslagen onherkenbaar jasje gestoken, zo’n totaal andere lading dan het origineel, dat dit contrast toch weer die spannende urgentie opriep die zijn muziek normaliter heeft en idealiter moet hebben. De vraag ‘wat moet ik hiermee,’ die niet wordt opgeroepen uit onverschilligheid of onbegrip, maar juist vanuit een onverklaarbare emotionele connectie met muziek waarvan je objectief gesproken wellicht zou zeggen: wat een overdreven gedoe; het is op die grens waar Antony het beste is, en die lag vorig jaar in Carré ver achter hem.

Antony & het Metropole Orkest - Rapture:

Antony & het Metropole Orkest - Crazy in Love:

Mail

Melle Kromhout

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen