Asset 14

Scandaleuze kunstenaars & kunstige schandalen

Vrijdag 18 januari vind er weer een editie van het Entrée Late Night Café plaats, als altijd interpreteert hard//hoofd het thema van de avond. Sanne schrijft over schandalige kunst, Van Gogh, Picasso en Warhol. Friso maakte een illustratie over wat wij in Nederland als het grootste schandaal beschouwen: hondenpoep.

Kunst en controverse gaan hand in hand. Van een kunstenaar wordt bijna verwacht dat hij schandalen veroorzaakt, of het nu met zijn werk is of met zijn over the top persoonlijkheid. Waren kunstenaars ooit serieuze ambachtslieden, veelal in dienst van koning of kerk – sinds de negentiende eeuw is De Kunstenaar het aan zichzelf en zijn vak verplicht om zich te modelleren naar een van de drie archetypen: de Tragische Held, het Wonderkind of de Popster. Mijn favoriete schandaalkunstenaars, en hun meest aanstootgevende momenten.

Van Gogh: De Tragische Held / Schandaal: Het Oor van Van Gogh

Vincent van Gogh is de Kurt Cobain van het post-impressionisme. Onze vaderlandse held, wiens beeltenis in mijn hoofd voorgoed verankerd is met de koektrommel in mijn ouderlijk huis, leidde een mislukt leven als verschoppeling in Zuid-Frankrijk, waar hij ondanks chronische miskendheid een oeuvre bij elkaar schilderde dat hem de beroemdste kunstenaar aller tijden zou maken. De vele mythes en halve waarheden rond Van Goghs persoon culmineren in dit nog altijd schokkende zelfportret.


Zelfportret met verbonden oor en pijp (1889)

Na een ruzie met Paul Gauguin, die in die tijd bij hem logeerde in het Gele Huis in Arles, had Van Gogh in wanhoop een deel van zijn oor afgesneden met een scheermes. Het wordt altijd gezien als exemplarisch voor Van Goghs tragiek: niemand begreep hem en zelfs zijn beste vriend liet hem in de steek. Na het oor-incident belandde hij in het ziekenhuis, en daarna in een kliniek in Saint-Remy-de-Provence. Hij zou sterven in Auvers-sur-Oise, na zichzelf in de borst te hebben geschoten met een pistool.

In 2011 verscheen een biografie van Van Gogh door Stephen Naifeh en Gregory White-Smith, waarin onze ultieme tragische held wordt neergezet als een onuitstaanbare en doodvermoeiende figuur met extreme stemmingswisselingen, die zijn omgeving tot wanhoop dreef. Ondanks alles is zijn familie, aangevoerd door broer Theo, hem altijd blijven steunen.

Picasso: Het Wonderkind / Schandaal: Picasso en de Vrouwen

Pablo Ruiz y Picasso heeft op geen moment in zijn lange leven (1881-1973) geweten wat miskendheid was. Zijn ouders herkenden zijn artistieke talent en zorgden ervoor dat hij op dertienjarige leeftijd al werd toegelaten op de kunstacademie van Barcelona. In 1905 werd hij ontdekt door de Amerikaanse kunstverzamelaars Leo en Gertrude Stein, en wist hij zich te ontwikkelen tot de meest succesvolle kunstenaar van de twintigste eeuw. Picasso’s werk maakte een onvoorstelbare evolutie door – iedereen heeft wel een favoriet Picasso-tijdperk (het mijne is zijn Roze Periode) - maar zijn artistieke evolutie was sterk afhankelijk van Pablo’s favoriete inspiratiebron: vrouwen. Nu is daar op zich natuurlijk niets mis mee. Zonder muzes (m/v) zou iedereen kunst moeten gaan maken over koffiezetten en boodschappen doen, en daar zitten we niet op te wachten. Maar voor Picasso waren er slechts twee soorten vrouwen: godinnen of deurmatten. En al zijn echtgenotes en minnaressen eindigden onvermijdelijk als dat laatste. Fernande Olivier, Eva Gouel, Olga Khokhlova, Marie-Thérèse Walter, Dora Maar, Françoise Gilot en Jacqueline Roque: alle zeven jonge, intelligente vrouwen, vaak zelf kunstenaar en met gemak te linken aan een bepaalde periode in Picasso’s carrière.

Marie-Thérèse en Jacqueline Roque pleegden kort na Picasso’s dood zelfmoord. Dora Maar zou later krankzinnig worden, evenals zijn eerste vrouw Olga Khoklhova. Dora Maar, een belangrijke figuur binnen het Surrealisme, had een relatie met Picasso van 1936 tot 1944. Toen Maar en Marie-Thérèse elkaar per ongeluk ontmoetten in Picasso’s atelier, eisten ze van hem dat hij tussen hen zou kiezen. "Zoek het zelf maar uit", zei Picasso, en hij beschreef het daarop volgende gevecht tussen de twee vrouwen als “een van zijn favoriete herinneringen”. Picasso verwachtte van iedere vrouw in zijn leven dat ze het werk van De Sade las; uit zijn fragmentarische vrouwenfiguren spreekt naast passie vooral heel veel woede en sadisme.

Andy Warhol: De Popster / Schandaal: De Moordaanslag

Het is bijna ironisch dat Andy Warhol (1928-1987) in de jaren zestig de hipste kunstenaar van New York werd, wiens schilderijen voor miljoenen verkocht werden. Hij was een dodelijk verlegen hypochonder die een pruik droeg om zijn premature kaalheid te verbergen, en nog homoseksueel ook. Warhol nam ijkpunten van de Amerikaanse massacultuur en maakte ze tot kunst. Hij maakte een zes uur durende film van een slapende man en was geobsedeerd door filmsterren; hij toverde met symbolen van leegheid. "Zijn Campbell-blikken, mooie gezichten en verwrongen autowrakken (...) suggereren dat onze tijd relatief vrij is van intellectuele en spirituele waarden", schreef tijdgenoot David Bourdon.


The Marilyn Dyptich (1962)

In de Factory omringde Warhol zich met beroemde dragqueens als Ultra Violet en Candy Darling, It Girls Nico en Edie Sedgewick en een bont gezelschap artistieke types, drugsverslaafden en nieuwsgierige thrillseekers. In 1968 ging het mis. Op een drukke avond in de Factory haalde Valerie Solanas - die eerder dat jaar figureerde in een film van Warhol – een pistool tevoorschijn en loste een aantal schoten. Warhol raakte zwaargewond. Solanas was de auteur van het SCUM Manifest, een seperatistisch-feministische aanval op alle mannen (SCUM wordt vaak gezien als een afkorting van ‘Society for Cutting Up Men’). Het neerschieten van Warhol zou op enige manier verband houden met SCUM, maar het bleef onduidelijk hoe. Na dagen was Warhol pas buiten levensgevaar. Hij betreurde het nog het meest dat de moordaanslag niet was vastgelegd: "If only she had done it while the camera was on!".

-

Illustrator Friso Blankenvoort interpreteerde het Entrée-thema en kwam tot de conclusie dat wij niets schandaliger vinden dan hondenpoep.

Mail

Sanne Rispens

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen