Deprecated: Required parameter $apivalid follows optional parameter $idform in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/plugins/contact-form-7-mailchimp-extension/lib/find.php on line 295

Deprecated: Required parameter $id_or_email follows optional parameter $avatar in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/themes/hardhoofd6/functions.php on line 370
Hard//hoofd - Ode aan de associatie

Illustratie: Elise van Iterson

Een grote tentoonstelling over een klein grijs boekje confronteert Roos met haar herinneringen." />

Illustratie: Elise van Iterson

Een grote tentoonstelling over een klein grijs boekje confronteert Roos met haar herinneringen." />
Asset 14

Ode aan de associatie

◊ Informatie

De Hallen


Dit najaar presenteert De Hallen Haarlem de internationale groepstentoonstelling He disappeared into complete silence: rereading a single artwork by Louise Bourgeois. Centraal in deze tentoonstelling staat het boekje He disappeared into complete silence (1947), een relatief onbekend kunstwerk van de Frans-Amerikaanse kunstenaar Louise Bourgeois. He disappeared into complete silence: rereading a single artwork by Louise Bourgeois is nog t/m 4 december 2011 te zien in het museum.

Belangrijk onderdeel van het tentoonstellingsproject was een serie van negen evenementen, waarin werd ingezoomd op verschillende aspecten van He disappeared into complete silence. Op zaterdag 3 december om 15:00 uur zal de laatste van deze evenementen plaatsvinden: de muzikale performance Wholeheartedly door Rory Pilgrim.

Word fan van De Hallen op Facebook en maak kans om een jaar lang toegang tot dit museum te krijgen!

In de Hallen in Haarlem is één klein boekje het uitgangspunt voor een volledige tentoonstelling. Roos werd verrast en sprak met Laurie Cluitmans, een van de curatoren. Intuïtie staat centraal: in hun werkwijze, in de kunst die ze interessant vinden en in de ervaring die ze bezoekers willen geven.

My emotions are my demons

Soms klopt iets zonder dat je weet waarom. Je intuïtie ziet dat er een relatie is tussen twee fenomenen, maar je kunt het (nog) niet rationeel verklaren. In het dagelijks leven hechten we weinig waarde aan dit soort vrije associaties, maar zo’n intuïtief vermoeden is er niet voor niets. De tentoonstelling He disappeared into complete silence: rereading a single artwork in het Haarlemse museum De Hallen geeft de bezoeker de ruimte om zijn associaties serieus te nemen. En hij wordt beloond.

Centraal staat het kleine boekje van de Frans-Amerikaanse kunstenares Louise Bourgeois (1911 – 2010). De excentrieke Bourgeois werd op latere leeftijd beroemd met haar sculpturen over persoonlijke thema’s als seksualiteit, vrouwelijkheid, familie, angst, pijn en het onbewuste. Wereldberoemd werd haar gigantische spin Maman die in 1999 tentoon werd gesteld in de Turbinehal van het Britse Tate Modern. Telkens weer benadrukte Bourgeois de emoties en de onbewuste krachten die de drijfveer waren voor haar werk. "My emotions are my demons [...] It is not emotions themselves. It is the intensity of the emotions, they are much too much for me to handle. That's why I transfer the energy into sculpture", vertelde de hoogbejaarde dame in een documentaire, twee jaar voor haar overlijden vorig jaar.

In De Hallen geen grote spinnen. He disappeared into complete silence is een klein grijs boekje uit 1947, met negen korte verhaaltjes, bijna gedichten, die vergezeld worden door negen etsen. We maken kennis met een wachtend meisje, een soldaat, een echtgenoot; allemaal figuren die zich geen raad weten, geen contact kunnen leggen, geïsoleerd zijn. "Once a man was telling a story, it was a very good story too, and it made him very happy, but he told it so fast that nobody understood it."

Op de etsen bij de verhaaltjes staan geen mensen, maar gebouwen, constructies, ladders en machines, die het beklemmende en ontheemde gevoel van de personages versterken. Dit werk is het vertrekpunt van de tentoonstelling. Maar minstens zo interessant als het werk van Bourgeois, zijn de andere werken. Werken van hedendaagse kunstenaars, waaronder ook bekende namen als Tracy Emin en Paul McCarthy & Mike Kelly, die op een prettig associatieve manier zijn neergezet. Of het nu de kleur, het materiaal, de tekeningen, het thema, de beklemming of de humor is: alle werken haken aan bij een ander aspect van Bourgeois' werk. Zo is de ladder uit een ets van Bourgeois levensgroot in de tentoonstelling beland. De ladder leidt de bezoekers naar een donkere zolder, waar de tentoonstelling verder gaat.

Illustratie: Elise van Iterson

Vrij associëren

Behalve het herlezen en interpreteren van Bourgeois' fascinerende werk is de tentoonstelling vooral een ode aan de associatie, aan de vrijheid om verbindingen te maken. Verbindingen tussen je eigen lichaam, de dood, het gevoel van de eerste keer dat je met iemand naar bed ging, of de herinnering aan de keer dat je je bij verstoppertje in die donkere kast verborg. De kunstwerken roepen persoonlijke beelden en herinneringen op, die door de bezoeker voor het eerst met elkaar in verbinding worden gebracht. Dat zorgt voor een individuele ervaring die hoogst ongebruikelijk is in hedendaagse tentoonstellingen. Het is je eigen persoonlijke tentoonstelling.

Deze individualiteit sluit aan bij de drijfveren van Bourgeois' werk – de intieme emoties, de individuele gedachten en de associaties die zich niet in woorden laten vangen. De tentoonstelling maakte mij nieuwsgierig: naar ander werk van Bourgeois en, gek genoeg, naar mijn eigen manier van denken en associëren. Zonder dat mijn bezoek aan De Hallen een diepgaande therapeutische sessie werd, zonder dat ik direct de behoefte had om aan de garderobedame de angsten uit mijn kindertijd te vertellen, liep ik toch met een vreemd gevoel terug naar het station. Waarom durfde ik in eerste instantie niet naar die zolder, en wat was er eigenlijk zo vervelend aan dat filmpje van Paul McCarthy?

Deze manier van tentoonstellen prikkelt en doet verlangen naar meer. Zeker in onze tijd waarin tentoonstellingen vooral heel conceptueel uitgedacht willen zijn, maar er daarbij niet in slagen tot het gevoel te spreken. Ik sprak met curator Laurie Cluitmans (1984), die deze tentoonstelling samen met Arnisa Zeqo (1981) samenstelde. Ze was gefascineerd door de pogingen van mensen om te communiceren, door het onvermogen en de universaliteit ervan. In He disappeared into complete silence herkende ze dezelfde fascinatie.

De gouden formule

"Vaak wordt het werk van Bourgeois autobiografisch gelezen, maar wij wilden met deze tentoonstelling juist een ander perspectief bieden. In He disappeared into complete silence verbeeldt Bourgeois natuurlijk wel gevoelens die ze kent, maar op verschillende manieren en vanuit verschillende personages. Het werk heeft veel verschillende karakteristieken, die we in de tentoonstelling proberen uit te werken, op een gevoelsmatige en subjectieve manier." Bij het samenstellen van de tentoonstelling werkten Cluitmans en Zeqo met het idee van de familiegelijkenis. “Net zoals mensen binnen één familie op verschillende manieren op elkaar kunnen lijken, door haarkleur, mond of bewegingen, zo hebben deze werken op verschillende niveaus overeenkomsten met elkaar.”

Cluitmans en Zeqo werkten niet vanuit een concept maar vanuit hun eigen ervaring aan de tentoonstelling. Maar Cluitmans benadrukt dat ze op op een andere manier geprobeerd hebben te vernieuwen: "Het was voor onszelf een bijzondere tentoonstelling, omdat het onze eerste museale tentoonstelling is. Vaak wordt dan verwacht dat jonge curatoren jonge kunstenaars tonen, generatiegenoten. Dat was voor ons geen uitgangspunt. We wilden juist verschillende generaties kunstenaars en kunstwerken bij elkaar brengen en hun onderlinge associaties tonen vanuit het perspectief van He disappeared into complete silence."

Deze twee curatoren hebben het werk van Bourgeois en de verbeeldingskracht van de bezoeker zo goed hebben aangevoeld. Dat belooft wat voor de toekomst.

Mail

Roos Euwe

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen