Asset 14

Sprekende vogels

Meer weten over Belgen? Vraag het aan Joyce, ons Vlaamse redactielid. Ze kan tegen een stootje.

“Ik zou een vijs moeten hebben voor het ophangsysteem.” Mijn lief staat op een ladder in de galerie in Amsterdam. Martin, de galerist, kijkt hem niet-begrijpend aan. “Een wat?”, vraagt hij in lichte paniek, want het laddertje ziet er weinig stabiel uit. “Een vijs, voor het ophangsysteem”, met zijn hand maakt hij een draaibeweging naar de plug die al in het plafond zit. Dan klaart Martins gezicht op, “oh, je bedoelt een schroef!”, en hij schiet in de lach.

Martin en Pietje houden een galerie op de Amsterdamse Bloemgracht en zijn in niets de clichématige Hollander die de gemiddelde Vlaming zich voorstelt bij de gemiddelde Nederlander (luid, in groep, vrouw in kuitbroek, man met roze hemd). Behalve dan dat Pietje Pietje heet, wat echt alleen maar in Nederland kan. (‘Pietje’ betekent in Vlaanderen net zoveel als ‘pikje’, maar we vinden haar zo aardig dat we er niet mee lachen.)

Het blijft altijd leuk op café, de verschillen tussen Belgen en Nederlanders vergelijken, uitvergroten, elkaars taaltje imiteren, een volk omzetten tot een typetje. Iedere Vlaming denkt dat hij een Nederlander moeiteloos kan imiteren, en doet dat dan ook veelvuldig. Het is simpel: je begint gewoon iedere zin met ‘Nou’, ‘gezellig’ of ‘lekker’ en stopt er een paar keer ‘sodemieter’, ‘hartstikke’, ‘kut’ of ‘tering’ in. Tot daar reikt het vocabularium dat de imitatie-Nederlander bezigt. Ik kan me voorstellen dat Nederlanders precies hetzelfde doen met Vlamingen. Hoe dat moet klinken, daar heb ik geen idee van.

Toch heb ik het gevoel dat er iets is veranderd in het soort van lachen, aan beide kanten van de grens. Hollandermoppen zijn niet meer wat ze geweest zijn. Lachen met de ‘gierigen ollander’ bijvoorbeeld, is hopeloos ouderwets. Iedereen die in de horeca werkt weet het: Nederlanders zijn de allergulsten met fooien.

Illustratie: Liesbeth de Feyter

Volgens mij zijn ook Belgenmoppen anders dan vroeger. Het idee van die domme, slome Belg lijkt getaand. Het lijkt me een meer vertederd soort van lachen geworden. Belgen zijn timide, schattige wezentjes, met een grappig archaïsch taaltje, dat idee. Een beetje zoals je vertederd lacht om de eerste woordjes van een peuter. Of om een sprekende vogel. Bovendien lijkt de Nederlander verward om dat Vlaanderen-Wallonië-mysterie. Hoe zit dat nu, mag je wel ‘Vlaams’ zeggen, of Belgisch, of toch gewoon Nederlands? Daar lijken ze toch mee in te zitten, die Nederlanders. Bekommerd om het gevoelige Vlaamse, euh, Belgische hartje.

Hard//hoofd wil Belgen betrekken bij haar redactie, wat een prima idee is, want hoe Vlamingen zich kunnen ergeren aan de Hollandse uitspraak, zo jaloers zijn ze op het gevatte en scherpe geschreven en gezongen Hollandse woord. De nieuwe aanwinst… ben ik. Trots dat ik ben. Een paar weken geleden werd ik ingewijd achter de schermen van de redactie, het discussieforum waar alle ideeën voorgesteld en uitgewerkt worden. Op dat forum werd er gediscussieerd over hoe er meer Belgen bij de site betrokken konden worden. Iemand ontdekte het Vlaams woordenboek en toen volgde er een lijstje van ‘rare’ Belgische woorden die met vertedering en verbazing werden onthaald: lavabo, chauffage, mazout, verschieten, poep, chacoche, caoutchouc botten,…

Maar dan komt er protest:
Vinden Belgen het wel leuk om te lezen over ‘leuke woorden’ die Nederlanders leuk vinden...?
Goeie vraag, en ik neem het als mijn taak op om hierop te antwoorden, zodat jullie investering in een Belg toch de moeite loont: ik was inderdaad verbaasd dat de woorden die opgesomd werden raar bevonden werden. Dus in dat opzicht is het redelijk informatief en wel leuk. Anderzijds kreeg ik nog meer het gevoel dat we sprekende vogels zijn.

We kunnen toch ook een lijst met mooie Nederlandse woorden maken voor de Belgen? Piketanissie, misjpoge, mesjogge,…
Inderdaad, dat zou leuk kunnen zijn. Ik kende alleen dat laatste woord. Mag ik er alvast wat woorden aan toevoegen: beppen, fröbelen, tuthola, ouwehoeren. Kijk, van dit soort woorden lig ik dan weer slap.

De discussie gaat voort. Sommige redacteurs vinden dat Vlamingen creatiever zijn met de Nederlandse taal:
Het gaat (..)om het gegeven dat we Engelse woorden pikken zonder ook maar enige moeite te doen om ze te 'vernederlandsen'. (...).

Er volgt een voorstel om in navolging van dat creatieve Vlaams (‘wandelmenneke’ in plaats van mp3-speler) een tip te schrijven: verzin je eigen woorden. Eerst en vooral: het is waar, in Vlaanderen moeten we soms onze lach inhouden als we een volwassene op de openbare omroep horen zeggen: “we hebben afgesproken om elkaar hier te meeten”. Het klopt dat Nederlanders wel wat driest tekeer gaan met hun Engelse woorden. Maar wees gerust, in Vlaanderen gebeurt dat net zo goed en we voeren hier precies dezelfde discussies. Waar gaat dat héén met het Nederlands! Krantenkolommen vol. Ten tweede: wandelmenneke is geen, ik herhaal, geen Vlaams woord. In geen enkele streek. En wiegenwacht (in plaats van babysitter) ook niet.

De hard//hoofdredactie vervolgt de discussie:
Waarom moeten woorden dan "vernederlandsen"? (…) Het is (…) eerder een cultuurverschil. Vroeger hadden wij veel Franse (…) leenwoorden, tegenwoordig Engelse. In Vlaanderen is dat sentiment veel groter, vanwege de weigering om Franse woorden te gebruiken. Er zijn dus ook voornamelijk veel Franse woorden die een Nederlandse variant hebben (droogsliertmachine ipv centrifuge). Het Frans en het Duits hebben ook veel 'eigen' woorden (Festplatte = harde schijf, ordinateur = computer), maar zowel de Duitsers als de Vlamingen zeggen dan weer 'job' in plaats van 'baan.'

Een mooie nuancerende tussenkomst. Grotendeels waar ook, hoewel Franse leenwoorden echt niet zomaar uit sentiment gemeden worden. Ja, van gallicismen krijgt de Vlaamse leraar Nederlands de creeps (haha), maar de directe connotatie met de Franse taal en bijgevolg het trauma van de Waalse overheersing, daar denkt geen (jonge) mens meer aan. En de jongere generatie, die gaat voor Engels. Het vervangen van punaise door duimspijker of vélo door rijwiel, ligt toch al een flinke generatie achter ons. (By the way: ‘droogsliertmachine’? Sommige Vlamingen zeggen wel ‘droogzwierder’ en dat klinkt inderdaad idioot. Droogkast is meer ingeburgerd.)
Over de verschillen tussen Nederlands Nederlands en Vlaams Nederlands kun je inderdaad kolommen vol schrijven. Net zoals De Standaard en NRC Handelsblad twee weken geleden nog deden. Maar kun je er iets meer mee dan lachen? Moet er iets meer mee gebeuren dan lachen? Ach.

Er blijken vooral veel misverstanden te leven. Over het gebruik van ‘u’ en ‘gij’ bijvoorbeeld. Maar kijk. Ik ben hier, uw redactie-Belg. Vraag mij de oren van het hoofd over al uw Belgische twijfels, angsten, vooroordelen of nachtmerries en ik zal proberen te verhelderen! En wees niet bang om ook mij op het redactieforum even hard aan te pakken als uw collegae. Een Belg kan best tegen een stootje. Ik ken jullie nog niet, maar ik weet nu al: ik zie jullie graag.

Mail

Joyce de Badts is Hard//hoofd-redactielid.

Liesbeth de Feyter studeerde schilderkunst en beeldverhalen aan Sint Lucas in Brussel. Ze werkt als freelance illustrator en striptekenaar en maakt poëtische beelden met een luguber kantje.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen