Park Magazine staat symbool voor de quasidiepzinnige lifestylejournalistiek. Dat kan toch beter?" /> Park Magazine staat symbool voor de quasidiepzinnige lifestylejournalistiek. Dat kan toch beter?" />
Asset 14

Leuk, lekker, makkelijk

Het gaat niet goed met de papieren media; adverteerders en lezers rennen massaal naar het internet en de iPad. Volgens Rutger is dat niet zo erg, zolang de journalistieke sector maar in kwaliteit blijft investeren. Juist die durf blijft nu uit, en de met infotainment gevulde glossy Park is een symptoom van een algemene vervlakking.

Het zal u niet zijn ontgaan: afgelopen maand werd de ‘journalistiek verantwoorde glossy’ Park gelanceerd. De makers zeiden geïnspireerd te zijn door klassieke Amerikaanse uitgaven als Vanity Fair en Rolling Stone. Ze deelden een ‘liefde voor verhalen’ en streefden naar ‘hoogwaardige journalistiek’. Er zou ruimte zijn voor lange artikelen en sterke fotografie, en bekende schrijvers en cabaretiers werden gevraagd voor bijdragen. Dat beloofde veel goeds voor hen die zich zorgen maken over journalistieke vervlakking.

Park betreedt een moeilijke markt. De oplages van de dagbladen nemen gestaag af, met hier en daar een uitzondering: in het tweede kwartaal van 2011 werd voor de dagbladen een totale daling van 3,8% ten opzichte van het jaar daarvoor geconstateerd. Bij de tijdschriften gaat het iets beter met een totale daling van 2,8% in het eerste kwartaal, maar hier is sprake van een veel grotere spreiding. In 2005 verschenen er nog 181 tijdschriften, dit jaar zijn het er 270.

Het verhaal is bekend: dankzij de opkomst van het internet en de ontwikkeling van allerlei gadgets rennen de adverteerders en lezers massaal weg van de oude media.

De vraag is echter: is dat erg? En zo ja, wat verliezen we dan precies?

In de veelbesproken documentaire Page One wordt een aantal journalisten van The New York Times een jaar lang gevolgd. Tijdens de discussies die de film opriep ging het over de dreigende ondergang van gedrukte media in het algemeen en the grey lady in het bijzonder. Maar hiermee werd een cruciaal aspect van Page One buiten beschouwing gelaten. Tijdens de documentaire volgen we journalisten van de mediaredactie. Dit zijn allen integere, keihard werkende mensen met een oprechte zorg over de wereld om hen heen. Met name columnist en ex-heroïneverslaafde David Carr is hartverwarmend als hij met zijn harde humor en raspende stem de strijd met een groot mediaconcern aangaat. De ware boodschap van de film was dus dat het niet alleen gaat om het vergaan van de papieren ondergrond van deze schrijvers, maar vooral om de kwaliteit die zij bieden.

De eerste zorg kan weggezet worden als een nutteloos soort nostalgie, de tweede is van wezenlijk belang voor een samenleving die plaats wil bieden aan kritische reflectie. Helaas is de papieren crisis door veel media-uitgeverijen juist als excuus gebruikt om de journalistieke sector volledig uit te hollen. Steeds meer papieren media kiezen voor dezelfde strategie: veel beeld en een catchy lay-out, korte teksten, met inhoudelijk een nadruk op lifestyle, BN-ers en de waan van de dag. Het moet vooral niet te moeilijk zijn en er lekker uitzien. Zoals de Amerikaanse columnist Molly Ivins vlak voor haar dood in 2007 zei: “Their solution to the problem is to make our product smaller and less helpful and less interesting.” Deze uitgevers mikken niet op een inhoudelijke verbetering, maar op ondubbelzinnige slijmerij bij de potentiële lezer.

Bovendien groeit de invloed van de PR-industrie, die zich specialiseert in het beïnvloeden van de informatiestroom ten bate van commerciële instellingen. Uit het UvA-onderzoek Gevaarlijk Spel blijkt dat de beroepsgroep van communicatiemedewerkers, voorlichters en PR-strategen enorm groeit, terwijl steeds meer journalisten zonder werk zitten. Volgens de onderzoekers is hier sprake van een ongelijke strijd, waardoor persberichten of sluikreclames steeds vaker ongemerkt in kranten of tijdschriften verschijnen. Andere studies bevestigen dit beeld.

Het resultaat is een oppervlakkige, vluchtige informatievoorziening die vooral lekker wegleest en soms niet meer is dan een verkapte reclameboodschap. De lifestylejournalistiek overheerst de sector. Bijlages als de Lux in NRC Handelsblad nemen een voorbeeld aan succesformules van bladen als de LINDA (met een oplage van zo’n 170.000), Happinez (160.000) en Grazia (90.000). Afgelopen maand werd de hoofdredactrice van de VIVA (89.000) aangesteld als de nieuwe chef van Volkskrant Magazine. Deze tijdschriften schrijven over mode, cultuur, reizen en eten, maar vooral over ‘lekker leven’. Bij het lezen van dit soort bladen lijkt het alsof iedereen op fantastische vakanties gaat en elke avond de meest fenomenale ovenschotels op tafel tovert. De naïviteit die tot de ‘niggabitch’-gate bij tijdschrift Jackie leidde, toont aan hoe ver deze redacties van de werkelijkheid af staan.

De lifestyle-journalistiek draait om de verering van de troostende luxe. De in deze tijd nogal ironische boodschap luidt: het leven is altijd leuk en gemakkelijk. Dat is helemaal niet erg in het geval van de eerdergenoemde glossy’s, die nergens pretenderen meer te zijn dan blije consumptiebladen. Het gevaar is echter dat deze toon de norm wordt voor serieuze media. Voor hen zou dit de anti-journalistiek moeten zijn en in plaats van het verbergen van de rauwe kanten van het leven zouden zij moeten uitzoeken wat er achter de eerste indruk schuilt. Maar steeds vaker zien we dat we in een comateuze zelfgeobsedeerde toestand worden gebracht, onder de valse noemer van diepgang.

Gelukkig was daar Park, het tegengeluid waar we naar zochten! Helaas blijkt het tijdschrift eerder een symptoom dan de oplossing te zijn. De ‘journalistieke hoogwaardigheid’ is eigenlijk ‘infotainment’. In de Volkskrant zei hoofdredacteur Marie-Nanette Schaepman: “Het gaat niet om de literaire kwaliteit. Verhalen moeten zijn als een jongensboek. Je moet het willen uitlezen.” Het blad doet denken aan de uitspraak van comedian Zach Galifinakis, die naar een collega-acteur sneerde: “You’re on the cover of Details magazine, which is a good publication… If you’ve run out of cologne.”

In een van de vele als artikel verhulde advertorials van Park wordt actrice Charlize Theron ‘geïnterviewd’. De eerste journalistiek verantwoorde vraag gaat over haar band met J’Adore, het nieuwe luchtje van Dior, dat ook paginagroot op de achterkant van Park adverteert. Het grote interview met Matthijs van Nieuwkerk gaat vooral over Parijs en lekker eten. Met uitzondering van Gustaaf Peeks portret van een jonge oorlogsveteraan, zoekt niemand enige verdieping op. Een citaat uit het Van Nieuwkerk-interview is wat dat betreft veelzeggend: “Het afdalen in mezelf is iets waar ik geen enkel talent voor heb. (…) Misschien ben ik bang dat ik iets tegenkom dat me niet zal bevallen.”

Over advertorials gesproken: op de website van NRC Handelsblad werd de komst van Park aangekondigd met een kritiekloos ‘nieuwsbericht’ dat de heerlijk nietszeggende kop ‘Nederland krijgt een blad dat nog niet bestaat’ droeg (later kreeg het wel een kritische recensie in de krant). In december werden de abonnees van deze krant bovendien verrast door een ‘energieglossy’ Shell, met allerlei handige informatie over het olieconcern.

Juist nu zou er in kwaliteit geïnvesteerd moeten worden, in integere journalisten zoals we die in Page One zien, die de relevantie van hun beroepsgroep kunnen bewijzen en impopulair durven te zijn, in eigenzinnige talenten die goed kunnen schrijven. Misschien is de beroepsgroep enigszins ingedut, maar is het antwoord daarop een verdere vervlakking of een wedergeboorte? Binnen de journalistiek zou het er niet om moeten gaan wat er verkoopt, maar om hoe je die kwaliteit kunt verkopen. Daarvoor is intelligentie, durf en een betrokkenheid met de wereld nodig. En je zult veel tegenkomen dat je niet bevalt.

Is het leven dan niet leuk? Mag je nooit naar het publiek luisteren? Is technologische vooruitgang geen zegen? Natuurlijk wel. De journalist hoeft niet de hele dag op een zolderkamer bloedserieuze pamfletten te schrijven met een ganzenveer. Met humor, literaire kwaliteit en een interesse in het beste van wat de nieuwe media te bieden hebben kun je ook kritische diepgang bedrijven.

Hoofdredacteur David Remnick is met The New Yorker een glanzend voorbeeld voor hoe het ook kan. Aan de inhoudelijke doelen (een podium bieden aan fictie, cartoons en uitgebreide, verhalende journalistiek) en het simpele uiterlijk wordt sinds 1925 niet getornd. In een interview met Big Think zei Remnick dan ook: “(…) We are not going to change who we are, no matter what the delivery systems are. (…) Will we be on the iPad? Sure. But I’m not here to get rid of fiction because I think that not 100 percent of the people read it. I don’t care about that.” Met een oplage van een miljoen exemplaren, een drukbezochte website en een geslaagde iPad-versie lijkt Remnicks gelijk bewezen.

Wie durft?

Dit essay verscheen tevens in nrc.next

Mail

Rutger Lemm is schrijver, grappenmaker en scenarist. In 2015 verscheen zijn debuut, 'Een grootse mislukking'. Hij is een van de oprichters van Hard//hoofd.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen