Deprecated: Required parameter $apivalid follows optional parameter $idform in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/plugins/contact-form-7-mailchimp-extension/lib/find.php on line 295

Deprecated: Required parameter $id_or_email follows optional parameter $avatar in /home/hardhoof/staging.hardhoofd.com/releases/20230109225758/public/content/themes/hardhoofd6/functions.php on line 370
Hard//hoofd - Kort verhaal: De man die alles ziet
Asset 14

De man die alles ziet

Hij ruikt een beetje naar azijn en is ervan overtuigd dat het toeval kwaadaardig is en kwaadaardigheid toeval. Een verhaal over een man achter een monitor van Sjoerd Jurkovich.

1.
Als Joe niet zo’n opvallend beroep had gehad, was er weinig over hem te melden geweest. Zijn gezicht was niet knap of lelijk en ook zijn jas, broek en schoenen waren amper aandacht waard: niet schoon of vies, niet nieuw of versleten, niet kleurrijk maar ook niet grijs. Het enige was misschien dat er altijd een kleine wasem van azijn rondom hem hing die zich langzaam in kantoor verspreidde en die aan het einde van de dag overal te ruiken was. Maar als Joe naar buiten ging, verdween hij in de anonieme stroom gezichten. Hij was de normaalste van hen allemaal.

Het enige was misschien dat er altijd een kleine wasem van azijn rondom hem hing

Ooit had hij een fantastisch geheim agent kunnen worden, omdat in dat beroep het talent om in een massa te verdwijnen een zaak van leven en dood was. Maar de gedachte was nooit bij hem opgekomen. Oké, net als de meeste van zijn vriendjes beleefde hij avonturen als brandweerman, politieagent of spion, maar toen hij ouder werd, verdwenen die dromen als vanzelf. Het waren beroepen die weinig betaalden, waar een fysiek zware opleiding voor nodig was en waar je aan dood kon gaan. Maar nu zag hij elke dag zoveel ellende, dat hij de spanning van spionage niet meer zou kunnen verdragen. Hij zou geforceerd onopvallend over straat gaan en onmiddellijk worden opgepikt door de camera’s die het dagelijkse doen en laten van alle stadsbewoners vastlegden en die na de aanslag waren geprogrammeerd om afwijkende patronen te registreren. Als er werd gevochten, een ongeluk gebeurde of een tas werd verlaten, werd ergens in de ondoordringbare electronicabrei van het beveiligingsnetwerk een beslissing genomen en werden de beelden doorgesluisd naar een computerscherm.
Zijn computerscherm.

2.
Als Joe niet dagelijks werd geconfronteerd met al het slechte wat deze zinderende metropool te bieden had, maar ook een selectie had gekregen van de mooie dingen: de ovenvogeltjes in het park, de getatoeëerde man die een blinde vrouw hielp oversteken of de honderdduizenden ongelukken die net niet gebeurden - zoals de fietskoerier die vlak voor de taxi kruiste, de reflex van een voorbijganger die een toerist tegenhield bij het rode licht of de vrouw die een sms verstuurde en die daarom net niet overstak op het moment dat een vrachtwagen afsloeg - als al die beelden ook tot hem waren doorgedrongen, dan had Joe ongetwijfeld een vrolijker mensbeeld gehad.
Maar niemand had de moeite genomen ook deze situaties te herkennen, zodat het geweld op zijn scherm maar bleef komen. Welke overheidsdienst was geïnteresseerd in de liefde? In de spectaculaire redding? Het lag in de aard van het democratische systeem, zo had de commissaris hem verteld tijdens zijn jaarlijkse bezoek, dat onheil ten koste van alles moest worden voorkomen. Want onheil leverde vragen op over oorzaken, over vergeten procedures en vooral over de schuldige. En de schuldige, zo wist de commissaris wiens kraaloogjes oplichtten, was bij voorkeur de overheid omdat die het meeste kon betalen.

"Joe, misschien denk je teveel." Alcohol bleek een uitstekende remedie tegen zinloosheid.

Als het systeem niet in staat was gebleken de patronen op te pikken van een ruzie, vlak voordat die zou ontaarden in een massale vechtpartij, of als de agenten vast hadden gezeten in het verkeer en daarom te laat zouden arriveren, dan had de overheid in ieder geval haar plicht gedaan. Een computersysteem werkte of het werkte niet, het kon worden geüpdatet of verbeterd, maar je kon er niet mee discussiëren en een computer kon ook niet in gebreke worden gesteld. Bovendien was de stad nog nooit zo veilig geweest - al deden wetenschappelijke onderzoeken vermoeden dat daar iets anders aan ten grondslag lag.

De gesprekken met de commissaris deden Joe de zinloosheid van zijn beroep inzien en dan moest hij zichzelf voorhouden: "Joe, misschien denk je teveel", en daarna ging het wel weer en vertrok hij naar de kroeg, om zich tot sluitingstijd te bezatten. Alcohol bleek een uitstekende remedie tegen zinloosheid.

3.
Joe had een theorie die normale mensen misschien vreemd voor zou komen, maar die hem volstrekt vanzelfsprekend leek. Tot gisteren was die theorie vooral een vaag gevoel geweest. Een samenraapsel van losse inzichten waar de samenhang nog niet uit was gedestilleerd. Maar toen hij achter zijn scherm zat werd het opeens duidelijk. Hij at de lunch die zijn lieve vrouw, baliemedewerker bij een museum voor moderne kunst, bij wijze van uitzondering op een oneven dag voor hem had gemaakt. Ze was uitgesproken feministisch, vond Joe, en dat feminisme uitte ze door alleen op even dagen te koken. Dat Joe niet gezegend was met enig keukentalent en ze beter tot een andere verdeling van taken konden komen was voor zijn vrouw niet belangrijk. Sterker nog, de suggestie dat hij de afwas zou doen en het huis zou schoonmaken als zij maar zou koken, had haar doen ontsteken in een tirade over seksisme die zo lang duurde dat het hem beter leek er verder het zwijgen toe te doen. Nu aten ze de ene helft van de week gezond en de andere helft leefden ze van pizza’s of afhaalmaaltijden van een deli in de buurt.

Bij dit alles, zo leek het, speelde het toeval een belangrijke rol. Het toeval was kwaadaardig en kwaadaardigheid was toeval.

Terwijl hij dus zijn lunch opat - een met zorg gebakken quiche, met veel spinazie en eieren, perfect zoals altijd - en er op zijn scherm een kind werd overreden, de hersens als een druipspoor van een lekkende vuilniswagen in een streep langs de remweg van de SUV, en hij met een muisklik de GPS-coördinaten en codes die de ernst en urgentie van de situatie benoemden, doorstuurde naar de dichtstbijzijnde hulpdienst, was het opeens kraakhelder. Het kwaad zat niet alleen in mensen en dieren, het was ook niet alleen een gebrek aan empathie, irrationeel, banaal, alledaags en overal aanwezig. Het was niet alleen een abstract idee van de mensheid dat zichzelf in stand hield, alleen omdat hij was benoemd. Nee, het kwaad was een bouwsteen van het universum, wat, als je de laatste wetenschappelijke inzichten moest geloven, geheel uit toeval was ontstaan, waardoor een bepaalde wreedheid onvermijdelijk leek. Want als er iets wreed was, zo zag hij elke dag op zijn scherm, dan was het wel het toeval. De vrouw die ongelukkigerwijs rechtsaf sloeg en werd verkracht, het meisje dat de straat op vloog omdat ze haar vader uit een auto zag stappen, waarna ze meters werd meegesleurd, of de man die plotseling stil bleef staan omdat zich een schaduw vormde voor zijn voeten, zodat de vallende bloempot op zijn hoofd uiteen spatte.

Bij dit alles, zo leek het, speelde het toeval een belangrijke rol. Het toeval was kwaadaardig en kwaadaardigheid was toeval.

Illustratie: Agnes Loonstra

4.
Deze ochtend is anders. De zon is doorgebroken en het lijkt alsof de stad is schoongepoetst met citroenfris afwasmiddel en al het gras van het park in één keer is gemaaid. Door zijn raam waaien dezelfde stadse geluiden, dampen dezelfde uitlaatgassen als altijd, maar er zindert warmte doorheen die alles iets luchtigs geeft. De buitenwereld is aanlokkelijk, alsof niet elke open deur, elke boomtak, elke windvlaag een aankondiging is van de dood.

Hij kent deze dag. Hij is er ieder jaar, maar zodra hij voorbij is vergeet hij hem weer, zodat het gevoel wat bij deze dag hoort hem toch elke keer weer verrast. Wat het onheil niet meer lukt, lukt het geluk des te beter.
Zelfs zijn vrouw vraagt tegen haar gewoonte in naar zijn gemoedstoestand.

Vandaag heeft ze keukendienst: ze draait zijn dikke pannenkoek om en laat die, als de kleur haar bevalt, behendig op zijn bord glijden.

"Uitstekend," zegt hij en hij meent het, maar juist dat besef maakt hem melancholisch. En die melancholie, op haar beurt, herinnert hem eraan dat op deze eerste dag van zonlicht, van naar buiten willen, van léven, dat juist op deze dag de wreedheid van het toeval heftiger is dan anders. De mensen letten minder op, raken afgeleid door ontblote buiken en benen. "Uitstekend en daarom is het kut," zegt hij.

Zijn vrouw heeft weinig uitleg nodig. Ze is goed in zwijgzaam begrijpen. Vandaag heeft ze keukendienst: ze draait zijn dikke pannenkoek om en laat die, als de kleur haar bevalt, behendig op zijn bord glijden. De aardewerken kan met ahornsiroop schuurt ze over tafel. Het maakt een donker, onheilspellend geluid.

"Heb je een nieuw recept?" vraagt hij als hij de helft op heeft en iets proeft wat hij niet kan duiden. Maar ze schudt haar hoofd. Het is dezelfde pannenkoek. Er is niets veranderd.

Als ze afscheid nemen en hij het kraagje van haar uniform netjes omvouwt, ruikt hij dat ze een nieuw parfum heeft. Hij houdt van nieuwe luchtjes. Het is alsof ze een andere vrouw is, alsof ze opnieuw beginnen en het verleden er niets toe doet.

"Ga je nog?" zegt ze.

"Ja," zegt hij en hij ruikt een laatste keer en draait zich om.

5.
Even later stapt hij naar buiten. Zijn rug is gekromd, zijn ogen staan getergd, de grijze haren winnen steeds meer terrein, terwijl hij de veertig nog niet eens heeft bereikt. Het appartement is al generaties in de familie. Het ligt vlakbij het park en de drukke doorgangsstraat. De buurt is eigenlijk te duur voor hem en zijn vrouw, maar toch wonen ze er, want het huis is al jaren geleden afbetaald. Vroeger was deze wijk een rotte appel, maar tien jaar geleden kwamen kunstenaars en in hun kielzog yuppen, waarna de prijzen omhoog schoten. Soms overweegt hij de verdieping te verkopen en als rijk man in een buitenwijk of op het platteland te wonen. Maar hij zou de herinneringen missen: hoe zijn hemd wappert als hij de straat op rent om buiten te spelen, hoe de pizzageur als ochtendmist door de straten kronkelt en hoe zijn vrouw hoogstpersoonlijk haar koffers en uitzet de trap op sjouwt. Herinneringen die alleen blijven door hier te wonen.

Er zijn honderden complexen als dit in de stad. Het heeft een opgang met trap, een grote deur, postvakken in de entree, een lift en sinds de wijk is opgeknapt ook een huisbewaarder en een glimmende brandtrap, die de oude verroeste verving waar Joe zelfs als de vlammen al aan zijn benen hadden gelikt, niet af zou zijn gegaan.
De straat is altijd rustig, waardoor ze nauwelijks op zijn scherm verschijnt. Na de aanslag heeft hij haar misschien vier keer gezien. Elke keer duurde het even voordat hij het doorhad, een fractie van een seconde waarin hij alleen vaag het gevoel had naar iets te kijken dat hij kende. Pas als hij zich realiseerde dat het zijn straat was, dat het toeval dichtbij was gekomen, tuurde hij ingespannen naar het leed wat zich voor hem ontvouwde tot hij kon constateren dat het slachtoffer geen bekende was. Het toeval zag hem niet staan: hij was onbelangrijk of het spaarde voor een grote dag.

Vandaag is er minder verkeer dan normaal. De stilte is overweldigend. Natuurlijk, er klinkt geraas en getoeter van straten verderop. Uit de ramen waait geklingel van bestek, een moderne opera en een echtelijke ruzie, maar de afwezigheid van nabij verkeer en van mensen zorgt ervoor dat de geluiden meer lijken op een soundtrack dan op de werkelijkheid.

Hij loopt over straat, over het in de zon oplichtende trottoir. Als er andere mensen op straat zouden zijn geweest en ze niet allemaal, bij toeval, verderop in het park waren om te rennen, hun hond uit te laten of vroeg naar werk waren vertrokken, dan was Joe onzichtbaar geweest. Maar nu is hij niet te missen. Even, vlak voordat hij de hoek omslaat, fluit hij zelfs, de man die alles ziet. Daarna, tussen de kantoorkolossen en drommen mensen, als vee door de straten geperst, in de overweldigende verkeerschaos van taxi’s, auto’s, fietsen en bussen, daar waar altijd iets op de loer ligt, daar raken we hem kwijt.

Sjoerd Jurkovich (1976) doet zoveel, dat hij het zelf ook niet precies meer weet. Maar het liefst beleeft hij avonturen op papier en schrijft hij tot de letters dansen. Eerder schreef hij twee essays voor Hard//Hoofd, De avontuurlijken en Het geluk van de eenzaamheid.

Mail

Agnes Loonstra is een illustrator uit Utrecht die, naast het maken van kleurrijke en humoristische illustraties en animaties, ook zangeres is in de Nu-Folk band Wooden Soldiers en retro-act Charmony. Ze houdt ook erg van katten en elpees.

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen