"Ik heb niets te vieren," zei een vriendin me, over haar naderende zevenentwintigste verjaardag. Ze is werkloos, samen met om en nabij 700.000 anderen. Net zoals de meeste werklozen heeft ze het gevoel alleen te staan en betrekt ze het op zichzelf. Zij moet zich beter presenteren, meer brieven schrijven, meer netwerken, en vooral de moed erin houden.
Dat onze regering een verantwoordelijkheid heeft bij zaken als werkgelegenheid zal je haar niet horen zeggen. "De staat is geen geluksmachine", heeft Rutte ons ingeprent. Op Prinsjesdag werd daar 'de participatiemaatschappij’ aan toegevoegd. Deze liberale ideeën klinken logisch: we hebben een eigen verantwoordelijkheid om wat van het leven te maken, dus we mogen niet te veel verwachten van de overheid. Achterover leunen (wat dat dan ook mag zijn) is moreel verwerpelijk, je bent dan ballast voor degenen die niet achterover leunen.
Maar gaan we niet veel te ver mee in het liberale denken? Als 'de staat' niet probeert haar burgers gelukkig te maken, waar is ze dan eigenlijk mee bezig? Met de huidige retoriek maken Rutte en consorten veel mensen ronduit ongelukkig. 'Wie ontevreden is,' zegt Rutte in feite, 'doet niet hard genoeg zijn best.’ De Republikeinse Amerikanen zeggen: "Poverty is a choice." Onze overheid zit daar niet ver vanaf.
Dit is een staaltje van 'blaming the victim', toegepast door mensen die zelf veilig op het droge zitten en dat graag zien als een eigen verdienste. Om de illusie in stand te houden dat de wereld eerlijk is en dat hard werken altijd loont worden werklozen weggezet als minderwaardig. Er zijn te weinig banen, maar toch is het je eigen schuld als je er geen te pakken gekregen hebt, is de impliciete perverse redenering, alsof je de verliezer van een stoelendans aansprakelijk houdt voor het niet gaan zitten.
Misschien vindt Asscher ergens nog een paar banen met zijn 600 miljoen, maar hij en zijn partij kunnen beter beginnen afstand te nemen van het liberale jargon dat mensen indeelt in hardwerkenden en profiteurs. Was werkloosheid maar een keuze.