Zoals het onderschrift bij mijn vorige artikelen al aangaf, had ik een baan als uitzendkracht. Deze maand eindigde mijn opdracht. Binnen een week heb ik iets nieuws gevonden, dit keer in gewone loondienst. Ik prijs mezelf gelukkig dat dit zo vlot gegaan is, anders had ik misschien bij het UWV moeten aankloppen voor een uitkering. Deze week berichtte het CBS dat dit lot eind 2014 aan 481.000 mensen beschoren was.
Vroeger leek dit allemaal zo erg niet te zijn. In de roman De Rode Loper (Querido, 2012) van Thomas Roosenboom besluiten twee jongens in 1973 na hun eindexamen in de bijstand te gaan: "Een ideale uitkering" zei Eddie (...) "Iets hoger nog dan een studiebeurs, je zit meteen ook in het ziekenfonds, en je behoudt je vrijheid." Lou knikte. "Dat laatste gaf voor mij de doorslag, je kunt er tenminste nog wat naast doen."

In Trouw was deze week te lezen in welke mate dat verleden afwijkt van het heden. “Er wat naast” doen zit er tegenwoordig niet meer in. Naast verplicht solliciteren, dient men een tegenprestatie te leveren voor een bijstandsuitkering. Deze tegenprestatie mag echter geen verdringing op de arbeidsmarkt opleveren. Het mag dus niet iets zijn waarvoor werkgevers normaal gesproken bereid zijn te betalen. Kortom, je moet werken voor je uitkering, maar niet te serieus. Denk: papier prikken, nietjes verwijderen, of 'koffieschenken op het wijkplein' (voor Bossche bijstandstrekkers) Volgens Hans ‘labbekak’ de Boer van werkgeversorganisatie VNO-NCW moeten de uitkeringen daarbij omlaag om de mensen verder te motiveren om werk te zoeken.

Dit komt mij vreemd voor. Waarom zou iemand liever een hele dag afval prikken op straat of nietjes uit documenten verwijderen dan normaal werk verrichten? Daar is geen extra financiële prikkel voor nodig. Het lijkt erop dat de problematiek meer uit moralistisch dan praktisch oogpunt wordt bekeken: (vermeend) luie mensen bestraffen in plaats van de problemen op de arbeidsmarkt oplossen. De premier deed afgelopen juni ook een duit in het zakje met zijn ‘dikke ik’-toespraak. Het aanvragen van een uitkering werd door hem afgedaan als egoïstisch. Dit past prachtig bij het VVD-discours over de ‘hardwerkende Nederlander’. Je hebt immers ook niet-hardwerkende mensen nodig om je tegen af te zetten. De gemiddelde VVD-stemmer leeft kennelijk in gedachten nog steeds in de jaren ’70 van de vorige eeuw: ‘uitkeringstrekkers’ zijn luilakken als Lou en Eddie die het er lekker van nemen op kosten van de belastingbetaler. Dit waanbeeld wordt actief versterkt door de oproepen van De Boer en Rutte. Je zou bijna denken dat ze jaloers zijn op die levensstijl. Iemand zou hen moeten vertellen dat dit anno 2015 niet meer bestaat en dat papier prikken voor een hongerloon absoluut geen pretje is.

Voorlopig zal er echter nog geprikt moeten worden. Niet alleen door bijstandgerechtigden overigens. Eerder dit jaar prikten medewerkers van de gemeente Utrecht een rondje mee in het kader van een maatschappelijk relevante teambuildingactiviteit. De gemeente hielp een handje door van te voren extra afval te verspreiden, zodat er genoeg opgeruimd zou kunnen worden. Het commentaar van de gemeente: "Het is niet helemaal oké, maar niet slecht bedoeld." Het lijkt me een concept waar De Boer en Rutte wel toekomst in zien: laat de ene helft van de bijstandgerechtigden het afval ergens dumpen, zodat de andere helft het weer kan opruimen. Zo houdt iedereen elkaar lekker bezig.