Wie nog televisie kijkt heeft misschien de volgende reclame voorbij zien komen. Het Algemeen Dagblad brengt een 15-delige kinderboekenserie uit over vijftien ‘Hollandse helden’ uit de zestiende en zeventiende eeuw. Bekende figuren uit de vaderlandse geschiedenis: veertien witte mannen en één vrouw, wier naam nu synoniem is voor manwijf.

We hebben het hier uiteraard niet over een nieuwe historische canon. Toch is het van belang de reeks, in mijn ogen tekenend voor de tijdgeest in ons land, eens kritisch te beschouwen,

In 2006 werd premier Balkenende nog weggehoond toen hij het had over de VOC-mentaliteit die Nederland weer moest hervinden. Balkenende bedoelde het eigenlijk niet eens zo verkeerd: het was een oproep tot positiviteit: ‘over de grenzen heen kijken’, ‘dynamiek’. Inmiddels lijkt het alsof we nog minder over de landsgrenzen zijn gaan kijken. En als we dat wel doen bevalt het ons niet erg. We lijken steeds eenkenniger te worden, proberen de boze wereld buiten te houden en onze eigen ‘tradities’ te beschermen.

Die boekenreeks is hier een symptoom van. Heerlijk terugkijken op de tijd dat wij Nederlanders als ware Hollandse helden de wereldzeeën bevoeren en die vermaledijde buitenlanders stevig op hun falie gaven. De vaderlandse geschiedenis aan de hand van nationale helden uit een roemrucht verleden. Een beetje zoals je je voorstelt hoe je grootouders in de jaren 1930 op school geschiedenisles kregen.

Aandacht schenken aan de nationale geschiedenis heeft nut, zeker voor kinderen. Je kunt er een gemeenschappelijk kader mee creëren waardoor er een verbondenheid met het Nederlanderschap ontstaat. Zo ging het in oma’s tijd ook. De samenstelling van de Nederlandse bevolking is tegenwoordig echter heel anders dan toen. Deze boekenreeks gaat niet helpen bij het ontwikkelen van een gemeenschappelijk kader. De voorvaderen van veel van onze landgenoten stonden aan de ontvangende kant van de ‘VOC-mentaliteit’ (of van de WIC).

Balkenende was destijds even vergeten dat de VOC-mentaliteit ook negatief uitgelegd kan worden. In de Hollandse heldenreeks is de Nederlandse koloniale geschiedenis voor de zekerheid maar weggelaten. Alleen Piet Hein met de zilvervloot is van de partij. Er valt echter nog veel meer te vertellen. Het zou zo mooi zijn als ook de de keerzijde van deze geschiedenis belicht werd.

Ik doe daarom graag een voorstel voor deel 16 in de kinderboekenreeks: Jan Pieterszoon Coen. In Amsterdam is een basisschool die zijn naam draagt. En dan zijn er nog overal in Nederland de J.P. Coenstraten, standbeelden en de bekende tunnel onder het IJ. Niet gek voor een man die de bevolking van de Banda-eilanden liet vermoorden en verdrijven. Laten we de kids eens uitleggen naar wie hun school vernoemd is. En hoe een substantieel deel van de rijkdom van de Gouden Eeuw verdiend werd door moord en onderdrukking van mensen in Azië, Afrika en Amerika.

De Nederlandse koloniale geschiedenis is bij uitstek een gedeelde geschiedenis. De Gouden Eeuw heeft enkele van de hoogtepunten in onze nationale geschiedenis opgeleverd, maar ook dieptepunten. Die laatste zijn ook onderdeel van ons verleden, en dat besef kan wat mij betreft niet vroeg genoeg bijgebracht worden. En dat gebeurt dus niet door het alleen over ‘Hollandse helden’ te hebben.