Wie er een mening op na houdt die ook maar enigszins ‘politiek correct’ is, wordt algauw uitgemaakt voor deugmens. Een veel te makkelijke ad hominem, die het debat om zeep helpt en meer zegt over de beschuldiger dan de beschuldigde, stelt Julius Koetsier.
‘Wat is er mis met deugen?’ is een veelgehoorde repliek op het favoriete verwijt van geenstijlrechts. Maar dat antwoord gaat voorbij aan de werkelijke betekenis van het scheldwoord ‘deugmens’. Wie dat zegt, bedoelt daar doorgaans niet mee dat iemand écht deugt. De beschuldiging is dat linkse mensen iedereen willen laten zíen dat ze deugen. Ook al weten ze eigenlijk best dat de Henken Bres en Steffen Blok van de wereld gelijk hebben, ze doen allemaal alsof ze moreel superieur zijn.
Laten we zeggen dat het waar is. Ik zeg alleen maar dat Stef Blok moet aftreden (Stef Blok is trouwens nog steeds niet afgetreden, terwijl: Stef Blok moet aftreden) omdat ik hoop dat andere mensen mij dan moreel superieur vinden. Ik zoek er ook argumenten bij. Wanneer Blok zegt dat hij geen vreedzame multiculturele samenleving kent, wijs ik erop dat Nederland en Duitsland en Zweden tot de meest vreedzame plekken ter wereld behoren, en dat ik liever hier leef dan in een ‘monoculturele’ samenleving als Noord-Korea of Saoedi-Arabië – dat zeg ik allemaal omdat ik vrienden wil maken. En als ik Blok erop aanval dat hij vrouwen irrationeel noemt, doe ik dat zodat vrouwen me leuk zullen vinden. Ik heb geen oprecht bot in mijn lichaam. Al mijn argumenten zijn gefabriceerd om aan te sluiten bij de meest deugende mening.
Door anderen weg te zetten als deugmensen, plaats je jezelf in de categorie van eerlijke denkers.
Maar het leuke is: dat maakt ze niet ongeldig. Als je met me in discussie wil, zul je nog altijd op mijn argumenten in moeten gaan. Doe je dat niet, omdat ik het toch niet echt meen, dan maak je je schuldig aan een ad hominem. ‘Jij meent niet wat je zegt’ is geen weerlegging van een argument, maar een vlucht voor debat. De deugbeschuldiging is dus, of ze nu terecht is of niet, per definitie een drogreden.
Mensen die zeiken over ‘deugen’ zijn niet geïnteresseerd in debat. Het heeft dus ook geen zin om op het deugverwijt in te gaan. Een betere tactiek is om het terug te kaatsen. De beschuldiger is immers doorgaans zelf schuldig. Door anderen weg te zetten als deugmensen, plaats je jezelf in de contrasterende categorie van oprechte, eerlijke denkers. Jij doorziet de hypocrisie van de deugers. Jij staat moreel gezien boven hen, omdat je voor je mening uit durft te komen en het je niet kan schelen wat anderen van je denken. Jij deugt.