Asset 14

De lullige revolutie op tv

Vanaf 13 januari zendt HBO het tweede seizoen van Girls uit. De eerste serie werd bewonderd om de vele onvoorspelbare en ongemakkelijke grappen uit het leven van enkele bevoorrechtte twintigers. Volgens Daan Windhorst maakt Girls onderdeel uit van een nieuwe stroming op televisie: de serie als spiegel van onze ijdelheid en onkunde.

We leven in een gouden tijdperk voor televisie. Nog nooit waren er zoveel hoogwaardige televisieseries tegelijkertijd te zien. Niet alleen kan televisiedrama zich door de komst van digitale opnametechnieken inmiddels technisch meten met cinema, vooral de ambitie in het medium is enorm. Dexter, Breaking Bad, The Thick of It, Game of Thrones, Community, Doctor Who, Borgen: het is inmiddels een clichéobservatie, maar de televisieserie is de roman van onze tijd. Het verschil met de roman? Televisiedrama is een jonge kunstvorm.

Het voordeel daarvan? Dat er met enige regelmaat radicaal nieuwe genres op televisie verschijnen. Echt nieuwe tv.

The wound

In de negende aflevering van de HBO-serie Girls krijgt hoofdpersoon Hannah (Lena Dunham, die de serie ook schrijft en regisseert) ruzie met haar huisgenote, Marnie (Allison Williams). Beide meisjes zijn in de twintig, de setting is hun appartement in New York en de scène is één van de vreemdste ruziescènes die ik ooit op televisie heb gezien.

"You’re like a big ugly fucking wound," verwijt Marnie Hannah.

"You’re the wound!", roept Hannah terug.

"No you’re the wound!"

Zo gaat dat nog een tijdje welles-niettes heen en weer. Vanaf het begin is onduidelijk waar het precies om gaat, maar je voelt de indirect uitgesproken verwijten, de opgekropte frustratie die onder elk woord ligt. Marnie verwijt Hannah dat de twee het enkel over Hannahs problemen hebben. Hannah verwijt Marnie vervolgens precies hetzelfde. Ze lopen achter elkaar aan door het appartement, gooien met tandenborstels en gillen dingen naar elkaar zoals "I am the one that has the right to be mad here".

De dialoog is kinderachtig en kleinzerig. Op een schaal van cool tot lullig slaat de meter hoog uit naar lulligheid. Beide personages laten zichzelf kennen, zijn onuitstaanbaar egocentrisch, passief-agressief en onredelijk. Ze lijken allebei op zoek naar een geldige reden om boos te zijn op de ander, om vooral om niet te hoeven reflecteren op hun eigen gedrag. Ze vragen zich af wie het recht heeft om boos te zijn. 

Huisvrouwen poepen niet

De scène is vreemd, maar niet omdat de situatie mij vreemd is. Sterker nog: het is één van de herkenbaarste scènes die ik vorig jaar op TV zag. Mijn ergste puberruzies waren precies zo: lullig en egocentrisch. Ik ben er niet trots op. Maar ja.

De scène is vreemd omdat hij in niets lijkt op wat we gewend zijn op televisie zien. Vergelijk de ongemakkelijke personages van Lena Dunham – stotterend, onredelijk, onzeker – met de eloquente of mysterieuze personages in Dexter of The West Wing.

Ruzies gaan in series vaak over één specifiek voorval en de standpunten die worden uitgewisseld zijn, als ze niet redelijk zijn, in ieder geval te begrijpen. Ook al zijn echte ruzies helemaal niet zo.

Dat is geen nieuwe observatie: televisieseries volgen in het algemeen niet de logica van het echte leven, maar een eigen televisielogica. Jack Bauer struikelt nooit over zijn woorden, de Desperate Housewives poepen niet. Seks vindt plaats onder de lakens en ijdelheid wordt afgestraft. Televisie stileert, laat één specifieke kant van het leven zien.

Daarmee bedoel ik niet dat iedere televisieserie de wereld per se idealiseert. De personages in The West Wing zijn absoluut complex, maar de meest menselijke eigenschappen, de onredelijkheid, de ijdelheid, de chronische zelfoverschatting, worden grotendeels buiten beeld gelaten. Girls lijkt daarentegen een studie naar juist die eigenschappen.

Hannah is zowel Kramer als Seinfeld

Girls had waarschijnlijk niet kunnen bestaan zonder de stappen die Ricky Gervais tien jaar eerder zette op dit gebied. In een periode waarin personages in comedyseries vaak larger than life waren – Kramer, Joey, Eddy en Patsy – zette hij in The Office personages neer waarvan vooral die menselijkheid werd uitvergroot. De kanten waar we ons voor schamen, kanten zoals egoïsme, ijdelheid en zelfoverschatting. Gecombineerd met de subtiele speelstijl – Gervais imiteerde de documentaire– is The Office misschien wel het archetype van lulligheid.

En al die lulligheid heeft Lena Dunham opgekocht en overgespoten. Zoals Ricky Gervais toont zij zich een scherpe, nietsontziende observator van het lullige gedrag van de mens in het algemeen en, vermoedelijk, zichzelf in het bijzonder. Toch is Girls anders dan The Office. Omdat The Office duidelijk een comedyserie is, kunnen we van een veilige afstandje lachen om deze personages; wij zijn niet zo. Dit? Dit zijn sukkels.

Girls isja, wat is Girls? Op het ene moment rent iemand aan de crack, zonder broek, door de straten van Brooklyn, op het andere moment valt Hannah totaal onredelijk uit naar haar ouders en ontstaat er – eventjes – een ontroerend portret van de psyche van dit kwetsbare meisje. Praktisch om de zin schakelt Girls van een vileine comedy naar een feel good chick flick naar een Woody Allen-achtige satire van de kunstwereld in New York. En weer terug.

Die ambiguïteit is lastig. De serie zit vol personages die zichzelf voor schut zetten, pijnlijk doorzichtig handelen en belachelijke uitspraken doen ("I think I may be the voice of my generation. Or at least a voice of a generation"). Tegelijkertijd zorgt de serie ervoor dat we ons emotioneel verbinden aan deze personages. We zien de gênante momenten, maar ook de angst en onzekerheid waar deze uit voortkomt. We lachen om ze en we begrijpen ze. Hannah is zowel Kramer als Seinfeld.

Zo worden we geconfronteerd met een ongemakkelijk wereldbeeld: een wereld waarin oncharmante menselijke eigenschappen niet zijn voorbehouden aan slechteriken of sukkels. Dat iemand bij vlagen ijdel en onredelijk is, maakt iemand niet kwaadaardig of dom, slechts menselijk.

Totale paniek

De enige andere serie op televisie waar je dit soort ambiguïteit tegenkomt, is de FX-serie Louie. Daarin speelt comedian Louis C.K. een variant op zichzelf, een New Yorkse komiek die zich door een absurd, onbegrijpelijk universum heen probeert te worstelen, begeleid door melancholische jazzmuziek.

Ook het personage Louis is een sukkel, iemand die regelmatig in het allerslechtste daglicht wordt gezet. Hij is een onverantwoorde vader en een slechte vriend. Hij is lui en chagrijnig. En tegelijkertijd is het niet makkelijk over hem te oordelen. Omdat we zijn paniek meevoelen. We begrijpen het.

We begrijpen Louie met name, hoe tegenstrijdig dat ook klinkt, omdat de serie zich niet in onze wereld afspeelt. De absurditeit van Louis’ New York is door hem oneindig uitvergroot: zijn geparkeerde auto wordt overreden door een bulldozer, een dakloze man wordt voor Louis’ ogen onthoofd en zijn moeder wordt steeds door een andere actrice gespeeld.

Dat is voor Amerikaanse televisie een dappere keuze, en tegelijkertijd is identificatie met Louis daardoor gemakkelijker dan met de meisjes uit Girls. Omdat Louis’ wereld zo bizar is, is het niet moeilijk om zijn paniek te delen. Hij is de enige normale persoon in een wereld à la Monty Python. Girls is misschien moeilijker: hun wereld is de onze en toch zijn Dunhams personages constant in totale paniek. Ook zij voelen zich de enige normale persoon in een fucked up universum.

Afgelopen Halloween bezocht Lena Dunham naar eigen zeggen een feestje verkleed als Louis C.K. Maar ook buiten Halloween om zijn de overeenkomsten tussen de twee goed te zien. Beiden brengen een nieuwe eerlijkheid naar de Amerikaanse televisie en doen bewust geen morele uitspraak over hun personages: Hannah en Louis zijn niet inherent goed of slecht, ze modderen maar wat aan. De series gaan niet over sukkels en helden, maar over bange mensen die zichzelf staande proberen houden in een wereld die ze niet begrijpen. Daarmee maken ze niet alleen geweldige televisie, maar brengen ze ook een nieuwe emotionele complexiteit naar het medium.

Lang leve de lulligheid.

Daan Windhorst schrijft films, toneelstukken en proza. Hij schreef onder meer voor de VPRO, het Zuidelijk Toneel en het satirisch theaterprogramma de Orde van de Dag.

Mail

We willen je iets vertellen. Hard//hoofd is al bijna tien jaar een vrijhaven voor jonge en experimentele kunst, journalistiek en literatuur. Een walhalla voor hemelbestormers en constructieve twijfelaars, een speeltuin voor talentvolle dromers en ontheemde jonge honden. Elke dag verschijnen op onze site eigenzinnige artikelen, verhalen, poëzie, kunst, fotografie en illustraties van onze jonge makers. Én onze site is helemaal gratis.

Hoe graag we ook zouden willen; zonder jou kunnen we dit niet blijven doen. We hebben namelijk te weinig inkomsten om dit vol te houden. Met jouw hulp kunnen we de journalistiek, kunst en literatuur van de toekomst mogelijk blijven maken, en zelfs versterken.

Als je ons steunt, dan maken wij jou meteen kunstverzamelaar door je speciaal geselecteerde kunstwerken toe te sturen. Verzamel kunst en help je favoriete tijdschrift het volgende decennium door. We zullen je eeuwig dankbaar zijn. Draag Hard//hoofd een warm hart toe.

Word kunstverzamelaar
het laatste
10 jaar HH

10 jaar HH

Hard//hoofd is een vrije ruimte voor verbeelding en verhalen. Een niet-commercieel platform waar talent online en offline de ruimte krijgt om te experimenteren en zich te ontwikkelen. Het bestaan van zo’n plek is niet vanzelfsprekend. Sluit je daarom bij ons aan. We zijn bewust gratis toegankelijk en advertentievrij. Wij geloven dat nieuwe makers vooral een... Lees meer

Tip: Kijk slechte televisie

Kijk slechte televisie

'Ik heb afleveringen van The Real Housewives waar Shakespeares beste stukken niet aan kunnen tippen.' Lees meer

 Kamikazeplastics

Kamikazeplastics

Immuuncellen die de minuscule deeltjes onschadelijk proberen te maken, bekopen dat vervolgens met hun eigen leven. Lees meer

Alles vijf sterren: DEZE SERIE IS GEWOON ZO GOED

Het voert te ver om het hele verhaal uit te leggen

Deze week worden we blij van stekjes, een queer Lees meer

Over wulken en burgemeesters 2

Over wulken en burgemeesters

'Een huis is een constructie, maar een huis is ook een gevoel dat gedeeld wordt. Er blijven sporen achter wanneer bewoners sterven. Een huis verandert terwijl het blijft staan.' Lees meer

We laten ons niet sussen 1

We laten ons niet sussen

Twee weken geleden onthaalden politici en de media 2500 protesterende boeren met open armen op het Malieveld. De 35.000 klimaatstakers en de bezorgde burgers van Extinction Rebellion konden rekenen op een stuk minder steun. Wat is er nodig om de urgentie van de klimaatcrisis echt te laten voelen?, vraagt Jarmo Berkhout zich af. De legers... Lees meer

Tip: Leer een ambacht

Leer een ambacht

Nora van Arkel ging spontaan een dag in de leer bij een Berlijnse Meisterbacker. Daar leerde ze minder te denken en meer te doen. Een tip om eens te vragen of iemand je een ambacht wil leren. Lees meer

 Staakt-het-boeren

Staakt-het-boeren

Duizenden boeren toogden naar het Malieveld met hooivork en tractor. Lees meer

Column: September Blues

September Blues

De maand september is weer voorbij en dat betekent voor Trudy afscheid nemen en opnieuw beginnen. Van haar zomerhuisje op het platteland keert ze terug naar het leven in de stad. Lees meer

Filmtrialoog: Manta Ray

Manta Ray

Redacteuren Eva van den Boogaard, Mat Hoogenboom en Oscar Spaans bezochten de bioscoop om het speelfilmdebuut van de Thaise regisseur Phuttiphong Aroonpheng te zien. Het werd een magische ervaring: Manta Ray bleek een even eenvoudige als betoverende vertelling over een voor dood achtergelaten man die door een visser uit de mangrove wordt gered. Mat: Wat... Lees meer

Hard//talk: Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

Bij gelijke geschiktheid tellen kwaliteit en capaciteit net zo goed

De wereld staat in brand en dat mag niet onbeschreven blijven. In tegenstelling tot Ella Kuijpers ziet Gatool Katawazi er wél het belang van in om voorkeur te geven aan de sollicitant die de diversiteit binnen een organisatie versterkt. Afgelopen zomer schreef Ella Kuijpers een Hard//talk waarin zij pleit tegen positieve discriminatie in sollicitatieprocedures. Juist... Lees meer

Inclusiviteit

Echte inclusiviteit is nog ver weg

Het debat over diversiteit en inclusiviteit in de culturele sector gaat niet ver genoeg. Lees meer

Tip: Geef het voordeel van de twijfel

Geef het voordeel van de twijfel

Redacteur Else Boer schippert tussen cynisme en naïviteit. 'Om naïviteit te vermijden, besloot ik dat cynisme een adequate reactie op de wereld was. Maar het continu bevragen van mensen en hun beweegredenen is vermoeiend.' Lees meer

Alles vijf sterren: 14

Geen douche, geen geloof, geen adem

Deze week worden we blij van een zeiltripje naar het Markermeer, een serie over verkeerd geplaatste bewijslast, en een dansvoorstelling van Arnhemse meisjes. Lees meer

Hard//talk: Greta Thunbergs requiem voor een droom

Greta Thunbergs requiem voor een droom

Thunberg deinst er niet voor terug een onderdeel te worden van haar eigen verhaal. Lees meer

Automatische concepten 26

Over de column (niets dan goeds?)

Iduna schrijft al jaren columns voor Hard//hoofd en vraagt zich af: hoe komt het toch dat ze ergens alsnog verwarde gevoelens heeft bij het fenomeen 'column'? Een overpeinzing die terugvoert naar Iduna's jaren op de universiteit en de twijfel over de plek die ze in mag nemen in de wereld. Lees meer

Het verlies van succes 2

Het verlies van succes

In een tijd waarin het steeds noodzakelijker lijkt te worden om prestaties te etaleren, denkt Mare Groen na over het systeem achter onze opvattingen aangaande succes dan wel mislukking. Ik lig nog steeds op bed en ben de hele dag niet buiten geweest. Het is 20.00 uur. Ik heb afgesproken om naar de film te... Lees meer

Tip: Durf hardop te dromen

Durf hardop te dromen

Rose Doolan vertrok jaren geleden naar San Francisco, met wilde plannen en weinig budget. Lees meer

 De blinddoek komt af

De blinddoek komt af

Vrouwe Justitia heeft haar blinddoek afgenomen. Lees meer

Column: Mammie

Mammie

'Arme mammie, sorry mammie!', hoort Trudy in de wachtkamer van het ziekenhuis. De irritatie die dit oproept komt vanuit een nooit gedichte kloof in het verleden. En dat heeft alles met het woord 'mammie' te maken. Lees meer

De geruchten zijn waar. Lees Hard//hoofd nu ook op papier!

Bestel op tijd je eigen exemplaar van de eerste editie, met als thema: ‘Ik’. We hebben drie covers ontworpen. Kies je favoriet.

Bestellen